Kler
Organizator: EUROSOFT Sp. z o.o.
O wydarzeniu
Zapraszamy na film Kler do Kina Elektrownia w Radomiu. Kler bilety do kina już w sprzedaży.
Niech odetchnie ten, kto w zwiastunie "Kleru" zobaczył więcej Patryka Vegi niż Wojtka Smarzowskiego. Niech śpi spokojnie ten, kto usłyszawszy zapowiadające film pijackie "Hej, sokoły", skulił się w oczekiwaniu na toporne jasełka. Bo nawet jeśli przy wszystkich różnicach stylu, rzemiosła i artystycznej subtelności wciąż może kusić porównanie Smarzowskiego do Vegi, to niech lepiej przestanie kusić. Nawet jeśli wydaje się, że panowie rywalizują o to, który dokona bardziej dosadnej rewizji krajowych instytucji, to wciąż więcej ich dzieli, niż łączy. Vega zadowala się bowiem zainscenizowaniem szopki, płytkim zagraniem na stereotypach, śmieciowym kinem niskiej refleksji i wysokiego przychodu. U Smarzowskiego szopka kończy się zaś na zwiastunie i pierwszych piętnastu minutach filmu. Potem rusza kino może i typowo Smarzowskie, może i zwyczajowo czarnowidcze, ale nie nienawistne, nie zaślepione. Żeby było jasne: żaden ateista nie wyjdzie z seansu "Kleru" nawrócony. Ale nie spodziewałbym się też linczów i palenia kościołów.
Smarzowski rozpoczyna film od stereotypu, by potem poskrobać głębiej. Oto trzech zaprzyjaźnionych księży oddaje się popijawie. Jeden prosto z libacji wyrusza udzielić ostatniego namaszczenia, dwaj pozostali odchodzą chwiejnym krokiem do swoich samochodów, siadają za kółkami i beztrosko rozjeżdżają się do domów. Sacrum ni widu, ni słychu, profanum na całego. Grubo? Ano grubo, ale podobna satyra na grzechy Kościóła to przecież żadne novum, żaden skandal. Raczej klasyczny topos literacki. Już Krasicki pisał, że "cnota, nie odzież, czyni zakonnika", a nie był pierwszym w historii, który ośmielił się rzucić kamieniem. Przejaskrawienie służy zresztą reżyserowi zaledwie do wyostrzenia perspektywy. Kabaret potykających się o własne nogi zapijaczonych duchownych to tylko wstęp do typowo "Smarzowskiego" moralitetu.
Jak w poprzednich filmach reżysera ten moralitet jest jednak przetrącony, ma przesunięty punkt ciężkości. Złu pisanemu wielką literą przeciwstawić można tu co najwyżej mniejsze zło. Czystego dobra ze świecą by szukać, żaden z księży nie jest nieskazitelny. Mniejsza o pijaństwo – ksiądz Kukuła (Arkadiusz Jakubik) zostaje oskarżony o molestowanie chłopca, ksiądz Trybus (Robert Więckiewicz) ma romans z gospodynią, ksiądz Lisowski (Jacek Braciak) "ustawia" kościelne przetargi. Pedofil, cudzołożnik i gangster? Być może, ale Smarzowski nie zatrzymuje się na samych gębach. Oczywiście, "Kler" jest litanią kościelnych nadużyć, skupionych w postaci arcybiskupa Mordowicza. Grający go Janusz Gajos kreuje postać przerysowaną, adekwatnie do "znaczącego" nazwiska. To zacierający rączki, liczący pieniądze i zepsuty do szpiku kości klecha, figura rodem z paszkwilu. Ale taka jest logika moralitetu: Mordowicz uosabia po prostu skrajność, jeden z końców moralnej skali. Dla tkwiących wewnątrz takiego układu współrzędnych księży reżyser ma więcej współczucia i zrozumienia.
Smarzowski pokazuje ludzi Kościoła uwięzionych na małomiasteczkowych plebaniach, wśród siermiężnych kuchenek gazowych i firanek albo w sieci wielkomiejskich układów władzy, między instytucjonalnym młotem a kowadłem. Ludzi mających przewodzić, ale często zagubionych, funkcjonujących siłą bezwładu, pozbawionych wsparcia. "W kłopocie nie ma do kogo gęby otworzyć", lamentuje młody duchowny, idealista przeżywający pierwszy kryzys wiary.
Bergman przeciwstawiał kiedyś wątpiącego księdza potwornemu milczeniu Boga. Smarzowski pokazuje sytuację jeszcze bardziej rozpaczliwą: księdza mierzącemu się z milczeniem drugiego człowieka, milczeniem stojącej za tym człowiekiem instytucji. "Kler" nie pyta bowiem, skąd bierze się zło. Pokazuje tylko, jak kwitnie ono w atmosferze wszechobecnych układzików, tajemnic poliszynela i zmów – właśnie – milczenia. Czyli w atmosferze produkowanej przez kościelną machinę. Takiej, która łamie kręgosłupy idealistów, a nagradza tych, co płyną z nurtem. Ni mniej, ni więcej: oto kolejna opowieść o "domu złym".
Smarzowski zachowuje jednak ludzką skalę, nie daje się ponieść metaforze. Zamiast walić po oczach, przedstawia wielowymiarowych, skonfliktowanych bohaterów. Braciak daje skoncentrowany, mrożący krew w żyłach występ, Więckiewicz odsłania rzadko pokazywaną wrażliwą stronę, ale najciekawszą postać kreuje chyba Jakubik. Jego Kukuła odczuwa na własnej skórze, jak rząd dusz wymyka się z rąk, jak zarządzana przez księdzowski autorytet energia społeczna obraca się przeciwko niemu, przepoczwarzając się w pęd wykluczenia, zemsty. W smutnych, ekspresyjnych oczach aktora rozgrywa się dramat mężczyzny zmuszonego do konfrontacji ze szczególną siłą wyższą: instytucjonalnym betonem i własną mroczną przeszłością. Na swój sposób każdy z trzech bohaterów poszukuje zresztą prawdy – czy jest to prawda o sobie samym, czy o grzechach Kościoła.
Smarzowski zmyślnie wykorzystuje tu formułę spowiedzi. Najpierw pokazuje nam odbębniających sakrament księży, którzy rozgrzeszają i nakazują pokutę rutynowo, na odwal się. Potem, gdy życiorysy bohaterów stają na głowie, księża muszą sami wejść w rolę spowiadających się. Wyznać własne, trudne, niekanoniczne prawdy.
Tak, "Kler" to film jawnie krytyczny. Ale Smarzowski oddaje sprawiedliwość swoim bohaterom, nie spuszcza całego chrześcijaństwa do kibla, niuansuje. Wychodzi z pozycji moralisty, a nie mąciwody. Jeśli miałbym coś "Klerowi" zarzucić, to byłby to brak wiary – ale nie tej, co myślicie. Chodzi mi o wiarę w widza. Wiarę w to, że odbiorca poradziłby sobie bez podanych ciężką ręką, oczywistych retrospekcji, które konfrontują nas z horrorami przeszłości. Wystarczyłyby przecież typowo "Smarzowskie" montażowe przebłyski, rodem z pamiętnego finału "Róży". Myślę, że oskarżenie i tak wybrzmiałoby wówczas wystarczająco głośno. "Kler" przekonuje przecież raczej reżyserską konsekwencją niż aktami narracyjnej agresji. To film wyważony, skupiony, zręcznie balansujący między żartem, grozą a (nawet!) wzruszeniem, nie uciekający się do prostych odpowiedzi.
Co ciekawe, w całym tym bagnie tli się nawet iskierka nadziei – choć jest to jedynie promyczek pragmatyzmu, pokornego spuszczenia głowy i robienia swojego. Bez zmian: idealistyczne gesty w świecie Smarzowskiego wciąż pozostają gestami fatalistycznymi, skazanymi na porażkę. Paradoksalnie! Bo przecież o co, jak nie o ideały walczy swoim kinem reżyser. A że ideały bywają różne? To zupełnie inna para kaloszy. Ktoś zakrzyknie zapewne (już krzyczą), że Smarzowski "widzi tylko to, co chce", że "to nie cała prawda o Kościele". Ale to tak jakby powiedzieć, że "Wesele" to nie cała prawda o weselach, "Drogówka" to nie cała prawda o policji, a "Dom zły" to nie cała prawda o Polsce.
Jakub Popielecki
Podobne wydarzenia
Kup voucher do Kina Helios już dziś! Wybierz voucher kinowy Helios i ciesz się dowolnym seansem w dowolnym terminie. Kino Helios repertuar, seanse, zniżki do kina
Voucher kinowy Helios
Warszawa
Bilety na seanse DKF Bariera w Lublinie. DKF Bariera Chatka Żaka bilety na seanse w ramach DKF Bariera
DKF „BARIERA"
07-28.05.2024
Lublin
Bilety na Festiwale: Męskie Granie 2024 już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Męskie Granie 2024 (Gdańsk, Kraków, Poznań, Szczecin, Warszawa, Wrocław, Żywiec) - kup bilety już teraz!
Męskie Granie 2024
28.06-24.08.2024
Gdańsk, Kraków, Poznań i inne
Bilety na Rock: Joker Out + Only The Poets + Isaac Anderson + Franek Warzywa i Młody Budda już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Joker Out + Only The Poets + Isaac Anderson + Franek Warzywa i Młody Budda (Warszawa) - kup bilety już teraz!
Joker Out + Only The Poets + Isaac Anderson + Franek Warzywa i Młody Budda
13.07.2024
Warszawa
Bilety na Pop: Kwiat Jabłoni Turnus Tour już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Kwiat Jabłoni Turnus Tour (Gdańsk/Sopot, Katowice, Kraków, Łódź, Poznań, Warszawa, Wrocław) - kup bilety już teraz!
Kwiat Jabłoni Turnus Tour
28.03-15.05.2025
Gdańsk/Sopot, Katowice, Kraków i inne
Bilety na ZOO, Dmuchańce i inne atrakcje - . U nas kupisz oryginalne bilety oraz sprawdzisz listę uczestników! ➥
ZOO, Dmuchańce i inne atrakcje
Gala XTB KSW 94 w Gdyni! Bilety na galę KSW 94: zobacz galę KSW na żywo - KSW 94 Gdynia walki zawodnicy bilety
XTB KSW 94
11.05.2024
Gdańsk/Sopot
Zwiedzanie ZOO Warszawa: Rekreacja. Warszawa zaprasza. Kup szybko i wygodnie na eBilet.pl!
Zwiedzanie ZOO Warszawa
Warszawa
Bilety na Pop: Artur Rojek „Odrobinę więcej” już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Artur Rojek „Odrobinę więcej” (Kraków, Poznań, Warszawa, Wrocław) - kup bilety już teraz!
Artur Rojek „Odrobinę więcej”
05-13.05.2024
Kraków, Warszawa, Wrocław
Bilety na Rock: Deep Purple + Jefferson Starship już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Deep Purple + Jefferson Starship (Katowice) - kup bilety już teraz!
Deep Purple + Jefferson Starship
17.10.2024
Katowice
Bilety na Tylko u nas - . U nas kupisz oryginalne bilety oraz sprawdzisz listę uczestników! ➥
Tylko u nas
Mecze Towarzyskie Reprezentacji Polski w piłce siatkowej (Bielsko-Biała, Katowice, Sosnowiec): kup bilety na Sporty drużynowe szybko i wygodnie na eBilet.pl
Mecze Towarzyskie Reprezentacji Polski w piłce siatkowej
09-16.05.2024
Bielsko-Biała, Katowice, Sosnowiec
Bilety na Metal: Sepultura + Jinjer + Obituary + Jesus Piece już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Sepultura + Jinjer + Obituary + Jesus Piece (Katowice) - kup bilety już teraz!
Sepultura + Jinjer + Obituary + Jesus Piece
21.11.2024
Katowice
Open'er Festival 2024 Gdynia Bilety na Opener - Artyści Wykonawcy Line Up Informacje - Sprawdź kto wystąpi program kiedy i gdzie odbędzie się festiwal!
Open'er Festival 2024
03-06.07.2024
Gdynia
Bilety na Rock: Thirty Seconds To Mars już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Thirty Seconds To Mars (Kraków) - kup bilety już teraz!
Thirty Seconds To Mars
09.05.2024
Kraków
Bilety na Pop: Los Bitchos już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Los Bitchos (Warszawa) - kup bilety już teraz!
Los Bitchos
23.11.2024
Warszawa
Bilety na Pop: girl in red - Doing It Again Europe Tour ‘24 już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ girl in red - Doing It Again Europe Tour ‘24 (Warszawa) - kup bilety już teraz!
girl in red - Doing It Again Europe Tour ‘24
25.09.2024
Warszawa
Bilety na Sun Festival największy hip-hopowy festiwal w Polsce! Sun Festival 2024 bilety line-up - Sun Festival Kołobrzeg/Podczele
Sun Festival 2024
26-28.07.2024
Kołobrzeg
Orange Warsaw Festival to od kilkunastu lat najważniejsze wydarzenie muzyczne i kulturalne Warszawy oraz idealne rozpoczęcie festiwalowego lata. Bilety na eBilet.pl!
Orange Warsaw Festival 2024
07-08.06.2024
Warszawa
Bilety na Metal: Bullet For My Valentine + Trivium już w sprzedaży na eBilet.pl ♫ Bullet For My Valentine + Trivium (Gliwice) - kup bilety już teraz!
Bullet For My Valentine + Trivium
21.02.2025
Gliwice