Cyrkowe atrakcje – jakie na ciebie czekają?

Dziedziny sztuki cyrkowej

Praktycznie do każdego miasta w Polsce choć raz przyjechał cyrk. Choć kojarzy nam się on z pewnymi elementami, takimi jak klauni czy żonglerka, nie każdy cyrk oferuje takie same atrakcje. Dziedzin sztuki cyrkowej jest tak dużo, że warto dowiedzieć się, jaki jest program konkretnego wydarzenia, jeszcze przed zakupem biletów. Sprawdźmy, jakie są najpopularniejsze elementy pokazów cyrkowych.

Klauni 

“Grać klauna na scenie” oznaczało w XVI wieku “zachowywać się niewłaściwie”. Według niektórych słowo “klaun” wywodzi się od islandzkiego słowa “klunni” oraz szwedzkiego “kluns”, które oznaczają po prostu osobę niezdarną (w języku polskim będzie to “niezdara”, “łamaga”). 

Dziś słowo “klaun” przywodzi nam na myśl “głupca”. Takie znaczenie “clowna” pojawiło się w XVII wieku. Co ciekawe, lęk przed klaunami nazywa się koulrofobia (ang. coulrophobia). 

Choć dzisiejsze określenie na klauna pojawiło się w XVI wieku, osoby zajmujące się tą sztuką żyły już w mniej więcej 2400 roku p.n.e. Ślady ich istnienia odnaleziono w Egipcie. Badacze twierdzą jednak, że klauni pełnili wtedy rolę społeczno-religijną, a więc nieco inną niż średniowieczni błaznowie, którzy mieli rozbawiać ludzi. 

Dzisiejsi klauni mają pomalowane twarze (głównie na biało i czerwono). Ich występy są nieme lub wykorzystujące wyrazy dźwiękonaśladowcze. Ważną rolę pełni mimika, którą potęguje właśnie przerysowany makijaż i dzięki niemu nawet jak będziesz siedział gdzieś z tyłu, będziesz rozumiał przekaz. Stroje klaunów składają się z ogromnych butów, luźnych i niedopasowanych ubrań oraz czerwonego nosa. Często mają oni na sobie także perukę, kapelusik z kwiatkiem lub sztuczną łysinę. 

Przedstawienia klaunów najczęściej są przerywnikiem w programie i składają się z pokazów akrobatycznych, które doprowadzają widzów do śmiechu. 

Pantomima

Pantomima, inaczej zwana także mimodramem, jest przedstawieniem, w którym mim (aktor) nie korzysta ze swojego głosu, a jedynie z mowy ciała, gestów i ruchu. W wielu przypadkach mimowie mają pomalowane na biało twarze.

Pantomima dzieli się na dwie formy:

• komedię (jej główne zadanie to rozbawienie ludzi. Unika się w niej poważnych i skomplikowanych tematów),
• druga forma też rozśmiesza, ale jednocześnie prowokuje do refleksji nad sensem życia (wymaga wysiłku intelektualnego oraz wyobraźni). 

Narodziła się ona w około VI-IV wieku p.n.e. w formie etruskich i greckich tańców, a także pantomimy rzymskiej. Później pojawiała się podczas występów tancerzy, akrobatów, a także w teatrach. Swój rozkwit przeżywała w XVII-wiecznej Francji i Anglii. Pierrot, czyli najbardziej znana postać w białym kostiumie i o białej twarzy, pojawiła się w XIX wieku. Wtedy akrobacje zmieniły się w przekaz filozoficzny na temat człowieka. W XX wieku pantomima stała się obiektem eksperymentów artystyczno-intelektualnych. 

Sztuka mimów polega na ruchu (nie można więc mylić mimów z ulicznymi “staczami”). Najsłynniejszym polskim mimem jest Ireneusz Krosny. 

Akrobatyka

Słowo akrobatyka pochodzi z greki od słowa akrobateo, czyli “stąpać po krawędzi, wspinać się”. Słowo to odnosi się więc do niewielkiego ułamka umiejętności akrobatów. Owszem, stąpają oni po “krawędzi”, np. po linie, ale to zdecydowanie nie wszystko. 

Akrobatyka polega na przeróżnych ewolucjach cielesnych, które stanowią nie lada wyzwanie nawet dla wysportowanych osób, a co dopiero dla “przeciętnego Kowalskiego”. 

Akrobatyka dzieli się na dwie główne kategorie:

• zmierzającą ku zwiększeniu sprawności fizycznej, koordynacji ruchowej oraz kontrolowania własnego ciała i emocji w sytuacjach ekstremalnych (np. akrobatyka konna, narciarska, sportowa, rowerowa),
• bazującą na współzawodnictwie (np. akrobatyka na desce, słupie).

W cyrku możemy zobaczyć elementy obu tych form. 

Akrobatyka pojawiła się już w starożytności i była ważnym elementem… pogrzebów. W niektórych regionach wiązała się także ze wzbudzaniem podniecenia. Według Platona akrobatyka miała służyć doskonaleniu osobowości. Za to Klaudiusz Galen w II wieku p.n.e. uważał, że niektóre jej elementy mają działanie profilaktyczne w utrzymaniu zdrowia. W średniowieczu wrócono do wykorzystywania akrobacji podczas pogrzebów (nie było to jednak popierane przez Kościół, przez co z czasem akrobatyka zyskała charakter pokazowy). W cyrku zaczęła być wykorzystywana w XVIII wieku. W XX wieku za to rozwinęła się akrobatyka sportowa (np. jazda figurowa na łyżwach). 

Akrobatyka cyrkowa opiera się na trudnych ćwiczeniach gimnastycznych wykonywanych z pomocą:

• trampolin,
• lin,
• trapezów,
• kół podwieszanych do sufitów.

Robią oni także salta, przeskoki i nie tylko. Niektórzy akrobaci skupiają się na ukazaniu niezwykłej giętkości i elastyczności ciała. 

Żonglerka

Słowo “żonglerka” pochodzi od francuskiego “jongleur” (oznaczało ono “żartować”) i oznacza poruszanie przedmiotami w niekonwencjonalny sposób, np. wielokrotne przerzucanie przedmiotów w powietrze i ponowne ich chwytanie (wykorzystuje się do tego celu m.in. piłki i maczugi). Co ważne, osoby zajmujące się żonglerką, wykorzystują też przedmioty codziennego użytku (np. pudełka) lub przedmioty niebezpieczne (np. noże, pochodnie). 

Jeszcze w starożytności żonglerów oskarżano o niską moralność i praktykowanie czarów. Mogli oni występować jedynie w karczmach i na ulicach. Wtedy jednak prezentowali one krótkie, sprośne i dowcipne czyny (czyli coś zupełnie innego niż znamy dziś). Związek żonglerów z cyrkami rozpoczął się w XVIII wieku i trwa do dziś. 

W 1947 roku powstało nawet Międzynarodowe Stowarzyszenie Żonglerów. 

Formy żonglerki to m.in.:

• solowa (wykorzystuje piłki, maczugi i obręcze; maczugi robią największe wrażenie; piłki są wykorzystywane najczęściej, a obręcze, ze względu na dość niebezpieczny charakter, najrzadziej),
• wieloosobowa (przerzucanie przedmiotów w grupie stojąc twarzą w twarz bądź plecami do siebie. Najlepiej sprawdzają się tu maczugi. Forma ta dzieli się na: podawanie, kradzież i takeuouts),
• kontaktowa (skupia się na ciągłym kontakcie ciała z przedmiotem, np. kulą z akrylu. Turla się ją po ciele, trzyma nieruchomo, jednocześnie tańcząc wokół niej itd.),
• żonglerka ogniem (solowa lub zespołowa. Najczęściej używa się takich przedmiotów, które pozwalają na zachowanie separacji ognia i ciała). 

Sztuka iluzji

Sztuka iluzji to odłam sztuki estradowej. Polega ona na wywoływaniu zjawisk, które są pozornie sprzeczne z prawami fizyki (wykorzystuje się tu odwracanie uwagi widzów). Osoby, które zajmują się sztuką iluzji, nazywane są iluzjonistami (ale także mentalistami czy manipulatorami). Błędnie nazywa się ich magikami (to zupełnie inna forma sztuki). 

Początków sztuki iluzji możemy wypatrywać… zgadza się: w starożytności. Sztuczka z trzema piłeczkami i kubeczkami pojawiła się w starożytnym Egipcie. 

W średniowieczu iluzjoniści byli posądzani o kontakty ze światem nadprzyrodzonym. Ich triki były wykorzystywane do oszustw (choć nie zawsze). 

Dzisiejsza iluzja rozwinęła się w XIX wieku, za sprawą urządzeń mechanicznych, manipulacji dłońmi i przedmiotami. Wtedy też karierę robił Harry Houdini, który uciekał z niebezpiecznych miejsc i sytuacji (np. z zatopionej skrzyni). W XX wieku najsłynniejszy był za to David Copperfield, którego można było oglądać w telewizji. 

Oczywiście iluzja dzieli się na różne formy:

• sceniczną (bezpośrednio przed widzami),
• mikroiluzję (w bliskim kontakcie z widzem),
• kameralną (przed niewielką widownią),
• uliczną (prezentowana przechodniom),
• mentalizm (odgadywanie myśli widzów itp. co stwarza pozory telepatii),
• karcianą,
• manipulację (efekty tworzone są przez sprawność dłoni), 
• eskapologię (ucieczki z niebezpiecznych miejsc/sytuacji),
• multimedia magic (wykorzystuje techniki multimedialne),
• matematyczno-logiczną,
• chemiczną.

W cyrku możesz zobaczyć takie triki jak chociażby:

• pojawianie się (np. królika w kapeluszu),
• znikanie (np. osób),
• przemianę (np. chusteczki w gołębia), 
• przywracanie (np. podartych kart w całość),
• teleportację,
• lewitację,
• przenikanie (np. człowieka przez lustro),
• przewidywanie,
• transpozycję (zamianę miejscami),
• ucieczkę. 

Tresura zwierząt

Obecnie walczy się o to, by zakazać całkowicie cyrków ze zwierzętami. Możesz o tym przeczytać w tym artykule: Cyrk bez zwierząt? Nadal jednak możesz zobaczyć pokazy zwierząt (dzikich lub nie).

Inne atrakcje cyrkowe

W cyrku możesz zobaczyć także wiele innych atrakcji, m.in.:

• jazdę na monocyklach,
• brzuchomówców,
• kreacje z balonów,
• pokazy kaskaderów,
• pokazy laserowe.

Przed zakupem biletów upewnij się, że w cyrku, który chcesz odwiedzić, odbędzie się taki pokaz, jakiego oczekujesz.