Kultura cosplay: fanów i ich niezwykłe stroje na konwentach

Czym jest cosplay?

Cosplay to artystyczne hobby osób w różnym wieku. Tworzą one przebrania, dzięki którym upodabniają się do ulubionych postaci fikcyjnych. Cosplayerzy, bo tak się nazywają takie osoby, pojawiły się jeszcze przed drugą wojną światową. Sam termin cosplay został użyty po raz pierwszy w 1984 roku, ale pierwszym konwentem był 1st World Science Fiction Convention. Odbył się on w 1939 roku w Nowym Jorku (nie, nie w Japonii). A to oznacza, że fani tej formy rozrywki pojawili się jeszcze wcześniej. Szok, prawda? Pierwsze wzmianki o przebieraniu się za postaci fikcyjne (w tym przypadku za bohaterów prozy Juliusza Verne’a) sięgają XIX wieku. Oczywiście te wydarzenia wyglądały nieco inaczej niż dzisiejsze konwenty, ale nie można zaprzeczyć, że się odbywały. Inne przypadki pojawiały się już na początku XX wieku. W 1908 roku William A. Fell przebrał się za bohatera popularnego komiksu prasowego i wyruszył na festyn łyżwiarski. Dwa lata później w jego ślady poszedł Otto James, który w takim samym stroju poszedł na ulicę Tacomy, by reklamować własne lodowisko. Niestety, drugi z panów został aresztowany za przebieranki w miejscu publicznym (dobrze, że nie żyjemy już w tamtych czasach).

Największym fenomenem zjawisko to stało się w Azji, a szczególnie w Japonii w latach 90. Przez to właśnie cosplay jest kojarzony właśnie z tym kontynentem, choć jego kolebką był zdecydowanie Nowy Jork. 

Dzisiejszy cosplay bazuje na dokonaniach Myrtle Rebecci Douglas Smith Gray Nolan, która urodziła się w 1904 roku. W latach 30. tworzyła trzy popularne magazyny fanowskie science-fiction. W 1939 roku postanowiła wybrać się na konwent ze swoim partnerem. Para przygotowała piękne kostiumy, czym zrobiła furorę i przez co dziś jest uznawana za pierwszych cosplayerów. 

Cosplayowanie, czyli tworzenie kostiumów i wcielanie się w inną postać, nie zawsze odbywa się na żywo. Cosplayerzy robią to także w grach fabularnych (tzw. RPG). 

Skąd wzięło się słowo cosplay?

Słowo cosplay to połączenie costume (kostium) i play (w tym przypadku: odgrywanie roli). Nazwę tę wymyślił Noboyuki Takahashi, który uczestniczył w 1984 roku w konwencie World Science Fiction Convention (Worldcon) w Los Angeles. Swoje doznania opisywał w czasopiśmie ‘My Anime’. Nie pasowało mu jednak słowo maskarada, dlatego stworzył własne – cosplay. 

Skąd biorą się inspiracje do tworzenia kostiumów cosplayowych?

Skoro cosplay to przebieranie się za fikcyjne postaci, inspiracje można znaleźć w fikcyjnym świecie:

• książek,
• filmów i seriali (aktorskich bądź animowanych),
• anime i mangi,
• gier wideo, komputerowych itd.

Tworzone stroje nawiązują do przeróżnej tematyki i powstają z wielu materiałów (nawet takich, które pozornie do niczego się nie nadają). Niektórzy tworzą bardzo proste przebrania, inni zaś zaawansowane projekty, które dorównują pierwowzorom. Są tacy cosplayerzy, którzy uczą się nawet krawiectwa, projektowania czy wizażu, by ich przebrania były jeszcze lepsze. 

Samo tworzenie kostiumów to jednak nie wszystko. Cosplayerzy dobierają też soczewki, aby zmienić kolor oczu, zakładają peruki i starają się imitować także maniery, język działa czy ogólnie rzecz biorąc charakter wybranej postaci. Odbywa się to na zasadzie gry aktorskiej.  

Co ważne, nie ma tu żadnych barier i granic. Mężczyźni mogą przebierać się za kobiety i odwrotnie (a nawet za postaci niebędące ludźmi). 

Konkurs na najlepszy cosplay

Gdzie można spotkać cosplayerów? Najczęściej na:

• zlotach fanów fantastyki,
• zlotach fanów kultury azjatyckiej,
• konwentach np. tych związanych z grami wideo.

W trakcie takich wydarzeń organizowane są konkursy, podczas których wybierane są m.in.:

• najlepsze kostiumy w różnych kategoriach,
• najlepsze występy sceniczne. 

Takie konkursy gromadzą największe liczby ludzi pod sceną. Początkowo uczestnicy otrzymywali punkty, które mogli wymieniać na gadżety z konwentowego sklepu. Teraz pojawiają się też międzynarodowe rywalizacje, w których nagrodami są m.in.:

• statuetki,
• medale,
• a nawet nagrody pieniężne.

W Polsce największym takim konkursem jest Maskarada, która odbywa się w ramach festiwalu fantastyki Pyrkon w Poznaniu. Organizatorzy przewidują co roku nagrody:

• pieniężne w każdej kategorii konkursowej,
• Grand Prix (jedna nagroda na cały konkurs), którego zdobywca reprezentuje później nasz kraj na arenie międzynarodowej (jeśli tego chce, nie jest do niczego zmuszany). 

Kto zasiada w jury? Najczęściej są to starzy wyjadacze cosplayu, którzy mają na swoim koncie zwycięstwa w międzynarodowych konkursach. Czasem zaprasza się też:

• fotografów,
• rzemieślników.

Mają oni bezstronnie oceniać cosplaye na podstawie ich wykonania i wierności pierwowzorom, a nie na podstawie sympatii do konkretnej postaci. 

Co podlega ocenie?

• zgodność stroju z grafiką referencyjną,
• różnorodność zastosowanych technik,
• poprawność i jakość wykonania,
• gra aktorska,
• zachowanie na scenie,
• pomysł na zaprezentowanie swojej postaci i nie tylko.

Konkursy składają się z różnych kategorii, m.in.:

• najlepszy strój,
• najlepsza prezentacja,
• najlepsza prezentacja grupowa, 
• największe podobieństwo do postaci,
• najlepszy strój postaci własnej,
• najlepsza charakteryzacja,
• najlepsza peruka.

Jakie są najpopularniejsze konkursy cosplayowe?

• Magnificon w Krakowie,
• Japanicon w Poznaniu,
• European Cosplay Gathering z finałem w Paryżu,
• EuroCosplay z finałem w Londynie,
• Clara Cow’s Cosplay Cup z finałem w Rotterdamie,
• International Cosplay League z finałem w Madrycie,
• Cosplay World Masters z finałem w Lizbonie,
• China International Cartoon & Animation Festival z finałem w Chinach,
• International Cosplay Champions Cup z finałem w Bratysławie. 

Jak stworzyć kreację cosplayową?

Zastanawiasz się, jak stworzyć swój pierwszy cosplay? Będziesz potrzebować do tego inspiracji w postaci grafiki referencyjnej, czyli obrazka wybranej postaci i jej stroju. Na tej podstawie dobierzesz materiały do stworzenia stroju. Mogą być one naprawdę różne m.in.:

• tkaniny,
• skóra,
• tworzywa sztuczne,
• łańcuchy,
• ozdoby,
• akcesoria,
• dekoracje,
• farby do malowania twarzy,
• kosmetyki kolorowe,
• peruki,
• soczewki kontaktowe,
• książki,
• gazety,
• drewno,
• tatuaże zmywalne,
• gąbka,
• wata.

Samodzielnie przygotowanie stroju od podstaw jest czaso- i pracochłonne. Wymaga też pewnych umiejętności. Pierwszy kostium może nie być więc zachwycający, ale z czasem dojdziesz do wprawy i będzie Ci szło coraz lepiej. 

Niektóre elementy cosplayu pozwolą Ci zaoszczędzić nieco czasu i pracy. Tak jest w przypadku peruk. Dzięki nim w kilka sekund zmienisz długość i kolor włosów. Nie musisz farbować swoich, a ich wygląd możesz zmieniać co konwent.

Podsumowując, tworzenie cosplayów ma długą, bo już ponad 100-letnią historię. Oznacza to, że nasi dziadkowie i pradziadkowie mogli być fanami przebierania się za fikcyjne postaci. Prawdziwy boom na cosplaye pojawił się jednak w latach 90. XX wieku w Japonii i dziś ten kraj jest uznawany (choć błędnie) za kolebkę tej formy rozrywki. Cosplayerzy tworzą swoje stroje samodzielnie z przeróżnych materiałów, a później biorą udział w konkursach, gdzie do wygrania są atrakcyjne nagrody. Często jednak jest to po prostu hobby, które nie ma na celu osiągania międzynarodowych czy nawet krajowych sukcesów.