Kultura internetowa: memy, vlogi i wpływ nowych mediów

Kultura internetowa – czyli co dokładnie?

Kultura internetowa jest inaczej nazywana cyberkulturą. To ogół działań o charakterze twórczym, które są związane ze światem komputerów, multimediów czy Internetu. Co ciekawe, termin cyberkultura pojawił się już w 1963 roku za sprawą Alice Hilton. Słowo to pochodzi z greckiego kubernetes, co dosłownie oznacza zarządcę kultury. 

Od tamtego czasu powstało wiele definicji cyberkultury. Oto niektóre z nich:

• kultura realnej wirtualności (Manuel Castells),
• kultura 2.0 to połączenie techniki i kultury,
• kultura społeczności internetowej,
• subkultura graczy komputerowych,
• ekspresja filozofii postmodernistycznej pod postacią sztuki multimedialnej (Ryszard Kluszczyński),
• wspólne miejsce pozwalające na przenikanie się sztuki, technologii i nauki (Piotr Zawojski)[1].

Cechy kultury internetowej

Kultura internetowa należy do świata popkultury z tą różnicą, że wykorzystuje ona urządzenia z dostępem do Internetu oraz powiązania między komputerowe. Obejmuje także nowy układ komunikacyjny oraz przenikanie się świata online i offline. 

Cechami kultury internetowej są przede wszystkim:

• multimedialność i interaktywność,
• autonomia,
• komunikacja społeczna oraz nowa relacja między twórcami i odbiorcami,
• wirtualność (czyli świat online),
• brak centrum,
• mieszanie się świata internetowego z realnym (tworzy się wirtualna rzeczywistość),
• specyficzny język (np. stosowanie emotikon).

Netykieta, czyli etykieta w internecie

Oczywiście kultura internetowa ma swoje zasady dotyczące dobrego zachowania, które są zawarte w netykiecie (net, czyli sieć + etykieta). Niektóre z nich wynikają z ogólnie przyjętych norm komunikacji, inne zaś są ściśle związane z przepisami prawa. Przyjrzyjmy się im nieco bliżej. Są to np.:

• stosowanie kulturalnego języka wypowiedzi (brak wulgaryzmów i słów uważanych powszechnie za obraźliwe) i szanowanie rozmówców (po drugiej stronie też jest człowiek, który ma swoje uczucia),
• nie wolno hejtować, czyli obrażać, wyśmiewać i poniżać innych (tym bardziej pod przykrywką konstruktywnej krytyki, która wcale konstruktywna nie jest),
• nie powinno się szerzyć dezinformacji,
• stosowanie się do przepisów RODO (np. wysyłając e-maile do kilku osób naraz nie powinno się podawać jawnie adresów e-mail innych osób),
• nie wolno nagabywać osób, które sobie tego nie życzą (a już tym bardziej wysyłać im sprośnych wiadomości i nieprzyzwoitych zdjęć),
• nie należy się obrażać, gdy ktoś pisze per Ty, ponieważ w Internecie obowiązują mniej ścisłe zasady grzecznościowe (równość wszystkich),
• nie wolno publikować treści rażąco naruszających zasad współżycia społecznego,
• nie wolno grozić innym osobom (art. 190 Kodeksu karnego),
• nie wolno znieważać i zniesławiać innych (art. 212 oraz 216 Kodeksu karnego),
• nie wolno zamieszczać treści promujących alkohol (Ustawa o wychowywaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi),
• nie wolno łamać praw autorskich.

Zasady netykiety mogą się różnić w zależności od miejsca w sieci (inne będą na forum dyskusyjnym, a inne podczas pisania maili do przełożonych). W każdym z tych przypadków należy jednak stosować się do przepisów prawa obowiązujących w danym kraju. Pamiętaj, że nieznajomość prawa nie zwalnia z jego przestrzegania. 

Elementy typowe dla kultury internetowej

Kultura internetowa ma wiele charakterystycznych dla siebie elementów, m.in.:

• vlogi,
• blogi,
• memy,
• emotikony. 

O ile ostatnie z nich są raczej znane wszystkim, tak pierwsze trzy warto wyjaśnić nieco dokładniej.

Vlogi – co to takiego?

Słowo vlog pochodzi od videoblog. Jest to jeden z rodzajów blogów internetowych z tą różnicą, że typowe blogi są pisane, a vlogi są nagrywane w formie wideo właśnie. Najczęściej można je oglądać na YouTubie. 

Jaki był pierwszy opublikowany vlog? Stworzyła go i jako pierwsza opublikowała w Internecie Michelle Phan, która dziś tworzy internetowy poradnik o modzie i wizażu. Prekursorem tego nurtu był jednak Nelson Sullivan, który już w latach 80. nagrywał filmy o Karolinie Południowej i Nowym Jorku. Ich stylistyka była bardzo zbliżona do vlogów, ponieważ autor był jednocześnie głównym bohaterem filmu, a całość zachowywała ciąg chronologiczny.

Gdy powstał YouTube, vlogowanie weszło na nowy poziom i rozwija się do dziś. Pierwszym opublikowanym w tym serwisie vlogiem był ‘Me at the zoo’ Jaweda Karina, współzałożyciela YouTuba. 

Blog – charakterystyka i rodzaje blogów

Słowo blog pochodzi od web log, co dosłownie oznacza dziennik sieciowy. To rodzaj strony internetowej zawierającej najczęściej chronologicznie uporządkowane wpisy. Najważniejszym elementem blogów jest treść w formie zapisanego tekstu, jednak coraz częściej uzupełniany jest on takimi dodatkami jak m.in.:

• nagrania wideo,
• podcasty,
• grafiki,
• zdjęcia,
• odnośniki do mediów społecznościowych,
• przekierowania do innych stron internetowych. 

Jednym z pierwszych polskich blogerów jest Piotr Waglowski, autor vagla.pl z 1997 roku, choć wtedy jeszcze nie znano słowa blog (powstało ono dopiero dwa lata później). Kiedyś blogi były typowymi pamiętnikami, dziś rzadko kto wybiera taki rodzaj tworzenia treści. 

O czym są blogi?

Blogi mogą mieć charakter osobisty lub profesjonalny. W obu tych przypadkach mogą pojawić się:

• osobiste przemyślenia (choć w przypadku blogów profesjonalnych pojawiają się one przeważnie tylko w markach osobistych),
• uwagi czy komentarze do aktualnej sytuacji,
• treści edukacyjne z różnych dziedzin,
• światopogląd autora (w przypadku blogów profesjonalnych, głównie w markach osobistych).

Na blogach profesjonalnych pojawiają się też treści marketingowe.

Blogi podejmują przeróżną tematykę, od osobistych przeżyć, poprzez modę, kosmetyki, zwierzęta, podróże, aż po różne dziedziny naukowe. 

Formy prowadzenia blogów

Blogi dzielą się na różne rodzaje:

• tekstowe (najpopularniejsze),
• linklogi (głównym elementem są linki, które są opatrzone komentarzem autora),
• fotoblogi (opierają się na zdjęciach),
• wideoblogi (vlogi),
• audioblogi (podcasty). 

Po co tworzy się blogi?

Marta Olcoń przeanalizowała wypowiedzi blogerów i zawarła je w artykule ‘Blog jako dokument osobisty – specyfika dziennika prowadzonego w Internecie’. Według niej blogi są prowadzone dla:

• ekspresji (wyrażania siebie, swojej wizji świata),
• autopromocji,
• zaspokajania przyjemności (pisanie i czytanie blogów jest formą rozrywki),
• tworzenia więzi,
• zaspokojenia potrzeb emocjonalnych (wyładowania emocji, wykorzystania wolności słowa). 

Memy – co to takiego?

Memy internetowe to rodzaj humorystycznej wypowiedzi. Najczęściej przybiera formę komunikatu obrazkowego, który opiera się na schemacie konstrukcyjnym związanym z cyberkulturą. 

Memy mają różne definicje, których nieznajomość może czasem prowadzić do nieporozumień. Sprawdźmy najważniejsze z nich:

• mem to przedmiot badań memetyki, czyli nauki o ewolucji kulturowej śledzącej rozprzestrzenianie się idei w społecznościach (to coś zupełnie innego niż znane nam memy internetowe),
• obrazki humorystyczne opatrzone tekstem (znane nam memy internetowe). 

Rodzaje memów

Memy dzielą się na różne gatunki:

• advice animals (jedno zdjęcie lub grafika opatrzona tekstem składającym się z kilku słów na górze i kilku na dole obrazka),

• komiksy z rage faces (charakterystyczne, rysowane postaci),
• demotywatory,

Pierwsze dwa rodzaje memów bazują na przypisaniu konkretnych cech i zachowań bohaterom memów ze względu na specyficzny wygląd uchwycony na fotografii lub grafice. Niektóre memy nawiązują do emocji. Tworzy się wtedy grafiki opatrzone tekstem To uczucie, kiedy…

Memy mogą dzielić się także na proste i złożone. 

Memy proste to m.in.:

• memiczna reakcja (komiksy z rage faces oraz advice animals),
• memy szablonowe (np. seria o Pechowcu Brianie, Zazdrosnej dziewczynie). 
• memy z wyrażeniem idiomatycznym (np. gimby nie znajo, co ja pacze, raj perfekcjonisty, Janusze biznesu).

Memy złożone to m.in.:

• schemat anatomiczny (fikcyjny opis świata oparty na obiektywnych faktach),
• bezpośredni zwrot do odbiorcy,
• porównania, zestawienia (np. kiedyś vs. dziś, oczekiwania vs. rzeczywistość),
• kompozycje komiksowe (kilka zestawionych ze sobą scen),
• gra werbalno-ikoniczna (np. to uczucie kiedy…, kiedy…),
• hanuszki (gra słowna połączona z nutą bezsensu. Zawierają błędy ortograficzne, gramatyczne i inne. Przykład: grafika przedstawiająca Chopina, podpisana jako Beethoven i dopisek: skomponował ponad 40 oper, a ty i tak znasz tylko jego Eine kleine Nachtmusik – prawda jest taka, że 40 oper skomponował Händel, a Eine kleine Nachtmusik napisał Mozart).

Jak widzisz, kultura internetowa ciągle ewoluuje i pojawiają się coraz to nowsze elementy świata online. Ciekawe, co przyniesie przyszłość. 

Źródła: 

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Cyberkultura (dostęp z dnia 21 marca 2024 roku)