Kino niezależne kontra mainstream: różnice w podejściu i treści

Kino niezależne – co to takiego?

Kino niezależne, inaczej nazywane offowym, eksperymentalnym lub autorskim to niekomercyjny odłam kinematografii. Pojawiło się ono już na początkach kinematografii. Już wtedy niektórzy artyści wyłamywali się ze schematów i szli własnymi ścieżkami. W Stanach Zjednoczonych w latach 20. i 30. ubiegłego wieku niezależni twórcy skupiali się głównie w okolicach metropolii: Nowego Jorku i Los Angeles. W Europie za to rozkwit przeżywało najpierw w Niemczech, we Francji i w Związku Radzieckim, a dopiero później w innych krajach.

Charakterystyka kina offowego

To, że filmy są tworzone niezależnie nie oznacza, że są one amartoskie (choć czasem tak się zdarza i nadal nikt nie mówi, że produkcje są w jakiś sposób gorsze). 

Filmy realizowane przez niezależnych producentów są często niskobudżetowe. Przekazują one własną wizję artystyczną autora. Forma kina offowego jest często eksperymentalna. Niezależni twórcy mogą sobie także pozwolić na kontrowersyjną lub niszową tematykę, ponieważ nie podlegają oni naciskom producentów, inwestorów czy widowni. Przez to też często w kinie niezależnym pojawiają się tematy, których w mainstreamie po prostu brakuje. Najczęściej są to produkcje krótko- lub średniometrażowe (choć zdarzają się też długometrażowe). Jeśli chodzi o gatunek, to pojawiają się filmy dokumentalne, eksperymentalne i fabularne oraz, choć znacznie rzadziej, inne. 

Gdzie można zobaczyć filmy tworzone niezależnie? 

• na festiwalach kina offowego,
• w galeriach sztuki,
• w telewizji (rzadko),
• w małych kinach.

Dzięki technologiom cyfrowym kino niezależne przeżywa rozkwit. Aktualnie dzieli się na dwa nurty:

• nieprofesjonalne (amatorskie, najczęściej krótkometrażowe),
• profesjonalne (czasem z wysokim budżetem, produkcje o różnym czasie trwania).

Wśród znanych twórców kina niezależnego możemy znaleźć takie postaci jak chociażby:

• Jim Jarmusch,
• Agnes Varda,
• Jean-Luc Godard,
• John Cassavetes,
• Kenneth Anger,
• Maya Deren.

Przykładowe filmy tworzone przez kino niezależne:

• ‘Kelnerka’,
• ‘Nomadland’,
• ‘Babel’,
• ‘Lady Bird’,
• ‘Trzynastka’,
• ‘Przed zachodem słońca’,
• ‘Druga Ziemia’,
• ‘Bezdroża’,
• ‘Córka’,
• ‘Świnka’,
• ‘Odkrycie’,
• ‘Wieloryb’,
• ‘Puchatek: krew i miód’,
• ‘Domek w górach’,
• ‘Gość’.

Kino niezależne w Polsce

Prekursorami kina niezależnego w Polsce byli zdecydowanie:

• Józef Robakowski (twórca z Zespołu Filmowego TORPEDA oraz Zespołu Filmowego Skurcz),
• Jerzy Jernas (członek niezależnej grupy twórczej GARAŻ-film). 

Dziś liderami na rynku niezależnym są:

• Piotr i Dominik Matwiejczyk,
• Mathias Mezler,
• Jakub Półtorak,
• Hubert Gotkowski,
• Grzegorz Lipiec,
• Bodo Kox. 

Od czasów PRL-u pojawiają się także amatorskie kluby filmowe. To stowarzyszenia działające przy różnych ośrodkach kultury. Wiele z tych pierwszych nadal istnieje. Najbardziej znanym twórcą jest Henryk Lehnert, który za największą liczbę zdobytych nagród trafił do Księgi Rekordów Guinnessa. 

Kino mainstreamowe – czym jest?

Słowo mainstream z angielskiego oznacza główny nurt. Jest to nurt myślowy lub stylistyczny, który jest reprezentowany przez większość artystów, w tym przypadku filmowych. Kino mainstreamowe może odnosić się do:

• czegoś, co jest aktualnie typowe i często spotykane,
• czegoś dostępnego dla szerokiej publiki,
• czegoś promowanego w środkach masowego przekazu,
• czegoś zrozumiałego dla przeciętnego Kowalskiego. 

Początki kina mainstreamowego

Kino popularne wywodzi się z przemysłu filmowego rodzącego się na przełomie XIX i XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Skupiało się wtedy głównie w Hollywood. To właśnie tam powstały najważniejsze wytwórnie filmowe, które są znane do dziś (tak samo, jak Hollywood). Celem pierwszych wytwórni było docieranie do masowego odbiorcy i trafianie w jego gust, co miało przynieść ogromne zyski (i tak też się stało). 

Cechy kina popularnego

Filmy mainstreamowe najczęściej:

• posiadają wysoki budżet na produkcję,
• są szeroko promowane w mediach i na billboardach,
• są popularne i mają dużą oglądalność nawet wtedy, gdy ludzie twierdzą, że film jest beznadziejny (chcą się przekonać na własne oczy).

Nie podejmują one niszowych tematów ani społecznego tabu. 

Jaki jest cel tworzenia filmów mainstreamowych?

Głównym celem jest dostarczanie ludziom rozrywki i osiąganie ogromnych zysków. By to osiągnąć, twórcy starają się trafić w aktualne trendy i oczekiwania. Fabuła takich filmów jest dynamiczna, atrakcyjna, a obsada aktorska bardzo znana. Wykorzystywane są także efekty specjalne w dużej ilości. Wszystko to dzięki wielomilionowym budżetom (które w większości zwracają się po premierze). 

Znane wytwórnie filmów mainstreamowych

Do najbardziej znanych i najbardziej wpływowych zarazem studiów filmowych należą zdecydowanie:

• Walt Disney Pictures,
• Warner Bros.,
• 20th Century Fox,
• Universal Studios,
• Sony Pictures Entertainment. 

To właśnie one tworzą większość międzynarodowych hitów kinowych. Wśród nich są m.in.:

• ‘Hannah Montana’,
• ‘Zaczarowana’,
• ‘Czarna Pantera’,
• ‘Barbie’,
• ‘Incepcja’,
• ‘Mroczny Rycerz’,
• ‘Twórca’,
• ‘Zaginiona dziewczyna’,
• ‘Dracula: Historia nieznana’,
• ‘Oppenheimer’,
• ‘Dziewczyna z pociągu’.

Kino niezależne vs. kino mainstreamowe

Jak mogłeś zauważyć, kino niezależne bardzo różni się od mainstreamowego. Porównajmy je sobie dokładniej.

Cele

Kino niezależne chce realizować i prezentować wizję artystyczną, której nikt twórcom nie narzuca. W kinie mainstreamowym chodzi głównie o pieniądze, przez co tematyka filmów nie ma aż takiego znaczenia. Ważne, by się sprzedawał. 

Finansowanie

Niezależni artyści muszą walczyć o każdą złotówkę czy każdego dolara. A gdy już je zbiorą i wyprodukują swoje dzieło, znów muszą walczyć: tym razem o możliwość pokazania filmu światu. Mainstream nie musi się tym martwić. Większość kin chętnie puszcza takie filmy, a i budżety na produkcję są ogromne. 

Postrzeganie

Kino niezależne jest postrzegane jako forma sztuki i narzędzie wyrazu. Twórcy chcą przekazać odbiorcom coś więcej. Za to mainstreamowe kino skupia się na tworzeniu kolejnych ‘produktów’, którymi są filmy. Robią to tylko po to, by je sprzedać. Nie muszą nieść żadnej wartości. 

Ciekawostki o kinie offowym i popularnym

Są tacy reżyserzy, którzy przechodzą z jednego nurtu do drugiego. Chociażby Woody Allen dawniej tworzył niezależnie, ale w końcu przeszedł do mainstreamu, co pozwoliło mu na dotarcie do większej publiki oraz na osiągnięcie większych dochodów. Musiał jednak zapłacić za to ograniczeniami własnej wizji artystycznej i zmierzeniem się z oczekiwaniami odbiorców i producentów. Bez tego mogą oni nie dostać tak dużych środków, jakie są potrzebne do produkcji filmów. 

Internet pozwala na rozwój kina niezależnego, dzięki czemu staje się ono coraz bardziej znane. Nadal jednak trzyma się swobody twórczej. Również finansowanie takich projektów jest łatwiejsze, m.in. dzięki crowdfundingowi. Coraz nowocześniejszy sprzęt dostępny w niższych cenach ułatwia produkcję. Montaż jest możliwy nawet przy pomocy bezpłatnych lub bardzo tanich narzędzi. Media cyfrowe pozwalają na szeroką dystrybucję i ponoszenie niskich kosztów. 

Kino niezależne wyznacza także nowe ścieżki w sztuce filmowej. Zdarza się tak, że właśnie offowi twórcy są prekursorami pewnych metod, technik czy środków wyrazu, które potem są także wykorzystywane w mainstreamowych produkcjach. 

Produkcje offowe często skupiają się na kontrowersyjnych tematach tabu, które nie są obecne w filmach popularnych. Dzięki temu poszerzają one obszar możliwości tematycznych, które są przedstawiane na wielkim ekranie.

Każdy z tych nurtów ma swoje wady i zalety. Tylko od nas zależy, jakie filmy lubimy bardziej. Warto jednak obejrzeć różne produkcje i nie zrażać się do żadnego z odłamów kina.