Kultura pop: od Andy’ego Warhola do współczesnych influencerów

Andy Warhol i pop-art

Choć nazwisko Andy’ego Warhola może Ci niewiele mówić, jego dzieła na pewno kojarzysz. Stworzył on malunki z Marylin Monroe w różnych wariantach kolorystycznych (‘Dyptyk Marilyn’) oraz obraz ze słynną puszką zupy pomidorowej (‘Campbell’s Soup Cans’).

Kim jest Andy Warhol?

Andy Warhol jest kontrowersyjnym przedstawicielem pop-artu, czyli kierunku sztuki, który wywodzi się z ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Nurt ten był odpowiedzią na konsumpcyjny styl życia społeczeństw zachodnich w latach 50., 60. i 70. ubiegłego wieku. Co ciekawe, sam Andy był zachwycony konsumpcjonizmem, co wyrażał nie tylko poprzez sztukę (malując np. banknoty), ale także nosząc odważne stylizacje i rozjaśniając włosy do platynowego blondu. Był uznawany za dziwaka i odmieńca oraz za… demonicznego geniusza. Ciekawe, co by pomyślał o konsumpcjonizmie XXI wieku, który jeszcze bardziej przybrał na sile.

Oprócz tego artysta był także ilustratorem, reżyserem, pisarzem i celebrytą, co brzmi niemal jak opis dzisiejszych influencerów. 

Technika sitodruku – znak rozpoznawczy Andy’ego Warhola 

Warhol tworzył głównie techniką serigrafii, czyli druku sitowego. Nakładał on szablon na drobną siatkę tkaną (może być też metalowa lub syntetyczna) i wykonywał odbitki, przetłaczając farbę przez matrycę (to wyjaśnia kilka takich samych dzieł, które różnią się jedynie kolorami, jak portrety Marylin Monroe zwane ‘Dyptykiem Marylin’, który składał się z kilku rzędów portretów w psychodelicznych kolorach oraz kilku w czerni i bieli. Co ciekawe, artystka kilka tygodni wcześniej popełniła samobójstwo).

Większość jego prac jest zachowana w neonowych kolorach, które bardziej tworzą plamy niż idealne odzwierciedlenia np. twarzy czy włosów. Można powiedzieć, że w ten sposób produkował z ludzi ikony lub wyciągał na pierwszy plan ich już zdobytą rozpoznawalność. 

Pierwsza wystawa Andy’ego Warhola

Jego prace po raz pierwszy można było obejrzeć w Nowym Jorku w 1962 roku. Malował wtedy także akrylem na płótnie. Krytycy nie uznali tej wystawy jako wartej uwagi. Tak samo zareagowała publiczność. Jednak chwilę później nastąpił przełom i w karierze artysty, i w rozwoju pop-artu ogółem. 

Andy Warhol jako prekursor łączenia sztuki z marketingiem

Artysta uważał, że ‘artyści produkują rzeczy, których ludzie nie potrzebują’, a jednocześnie zastanawiał się, jak wyglądałby świat bez sztuki. Warhol wziął sobie za cel tworzenie takich dzieł, które byłyby zrozumiałe dla przeciętnego Kowalskiego (tudzież Smitha). Dlatego też zaczął przeistaczać sztukę w narzędzie marketingu. W 1983 roku namalował 40 prac inspirowanych wodą Perrier. Dzieła w neonowych kolorach do dziś stanowią inspirację dla tej marki, co można zobaczyć na etykietach wody butelkowanej Perrier. Później namalował także różne wersje butelki wódki Absolut, które później zostały wykorzystane do stworzenia limitowanej edycji. 

Czy Andy Warhol był influencerem? 

Gdy ten artysta tworzył swoje dzieła, nikt nie przypuszczał nawet, że kiedyś powstaną media społecznościowe. Mimo to można śmiało powiedzieć, że Andy Warhol był influencerem, ponieważ poprzez swoją sztukę (obrazy, filmy, rzeźby, fotografie, książki czy program w telewizji) wywierał wpływ na ludziach. Inspirował się jedzeniem, przedmiotami codziennego użytku oraz celebrytami. Jego sztuka cieszyła się dużym zainteresowaniem, choć według krytyków była kiczowata. 

Sam Andy Warhol mówił, że dobry biznes jest jak ‘jedzenie na wynos’. Według niego bogate menu (w tym wypadku różnorodne prace) w połączeniu z dużym zasięgiem (docieranie do ludzi różnymi kanałami komunikacji, np. obrazami, telewizją, książkami) zwiększają liczbę klientów. Takie działania są podejmowane w dzisiejszym influence marketingu. 

Andy, tak samo jak współcześni marketingowcy, doskonale wiedział, że sztuka ma być przede wszystkim dialogiem. Dlatego też współpracował z projektantami i reżyserami, by dotrzeć do głębszych potrzeb swoich odbiorców. 

Dzisiejsi influencerzy muszą myśleć nieszablonowo, bo ludzie mają dość nachalnych, typowych reklam. Tak samo działał Andy Warhol, który nagrywał swój pierwszy film. Trwał on 5 godzin, był niemy i czarno-biały. Akcja była… zadziwiająca. Przedstawiała bowiem śpiącego mężczyznę i nic więcej. 

Pod koniec swojego życia artysta został ambasadorem komputerów Amiga marki Commodore. Zaczął zajmować się także projektowaniem graficznym. W tych wszystkich działaniach pozostawał jednak sobą i żył oraz tworzył w zgodzie ze swoimi wartościami. 

Następcy Andy’ego Warhola

Andy Warhol doczekał się swoich następców. Dzisiejsi artyści czerpią z jego charakterystycznego sposobu malowania, czyli doboru kolorów, kreski, kontrowersyjnej tematyki itd. Dzielą się oni jednak przede wszystkim na dwa obozy:

• pierwszy wykorzystuje pop-art do opowiadania o najtrudniejszych emocjach,
• drugi wykorzystuje typowe elementy i motywy kultury masowej.

Jedną z takich artystek jest Magdalena Leśniak. Namalowała ona akrylem ilustrację pączka. Za to Lubosław Piriankov namalował (także) akrylem obraz ‘Flamingo’. Przedstawia on parę na dmuchanym materacu w kształcie flaminga. Dla niektórych oznacza to wspomnienie wakacji, dla innych zaś reklamę naiwnej rozrywki. 

Dzisiejsi influencerzy – czy aby na pewno są podobni do Andy’ego Warhola?

Influencer to słowo, które pochodzi od angielskiego influence czyli wpływ. Są to najczęściej osoby znane w mediach społecznościowych, które dzięki swoim zasięgom oddziałują na innych i wchodzą z nimi w relacje. Są oni często wykorzystywani (za obustronną zgodą) do tworzenia kampanii reklamowych, ponieważ ludzie chętniej zaufają ulubionym twórcom niż przypadkowym aktorom. Publikują one recenzje produktów lub usług, zachęcając do korzystania z nich. Otrzymują za to albo barter, albo wynagrodzenie finansowe, albo oba na raz. 

Termin influencer pojawił się w 2001 roku. Użył go Robert Cialdini w książce ‘Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka’. Według niego influencerzy muszą być: wiarygodni, oddani i konsekwentni, czym budują swój autorytet społeczny. To, co robią dzisiejsi influencerzy, pokrywa się z działaniami Andy’ego Warhola. 

Influencerzy dzielą się na:

• mikro- (od 1000 do 100 000 odbiorców),
• makro- (od 100 000 do 1 000 000 odbiorców),
• mega- (powyżej 1 000 000 odbiorców). 

Wyróżnia się także podział na:

• idoli (osoby te przyciągają osobowością),
• ekspertów (przekazują wiedzę na dany temat),
• lifestylerów (porzucają tematy bardziej życiowe),
• aktywistów (podejmują tematy społeczne, gospodarcze lub polityczne),
• artystów (dzielą się estetycznymi dziełami wirtualnymi lub tradycyjnymi). 

Podobnie jak Andy Warhol, choć influencerzy są skuteczni w tym, co robią, są jednocześnie uznawani za ‘dziwaków’. Według badania SW Research w 2022 roku tylko 16% Polaków uważało influencerów za normalnych pracowników. Według reportażu Spider’s Web z 2022 roku influencerzy promują bezwartościowe treści, gonią za sukcesem, opierają działalność na skandalach i nie mają skrupułów moralnych. Oczywiście w niektórych przypadkach jest to prawda (osoby takie nazywa się pato-influencerami), ale to zdecydowana mniejszość. Wielu influencerów robi kawał dobrej roboty i warto to docenić. 

Influence marketing

Marketingowcy ciągle szukają nowych sposobów pozyskiwania większej liczby klientów. Influencerzy spadli im z nieba, przez to, że potrafią skutecznie przekonywać swoich odbiorców do zakupu produktu lub usługi. Tak właśnie powstał influencer marketing, czyli forma marketingu, w której przedstawiciele marek współpracują z influencerami. Reklamy tworzone przez wpływowe osoby ze świata mediów społecznościowych nie odbiegają przeważnie od typowych tworzonych przez nich treści, przez co są bardziej wiarygodne od reklam telewizyjnych. 

Andy Warhol zdecydowanie był prekursorem pop-artu i miał nomen-omen wpływ na pojawienie się influencerów, których znamy z dzisiejszych mediów społecznościowych.