Plecak spakowany? No to w drogę. Nasz cel: Piła

Piła – historia i położenie

Piła to miasto, które na mapie leży ciągle w tym samym miejscu, a wydawać by się mogło, że przenoszą ją z kąta w kąt, ponieważ leżała ona już:

• w starostwie ujskim,
• w powiecie poznańskim w XVI wieku,
• w Królestwie Prus przed I wojną światową,
• w Niemczech po I wojnie światowej,
• w 1945 roku w umocnieniach Wału Pomorskiego,
• po II wojnie światowej w województwie pilskim,
• a dziś w północno-zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim, w powiecie pilskim na pograniczu Pojezierza Wałeckiego i Pojezierza Krajeńskiego, nad Gwdą.

Tak bogata historia sprawia, że w Pile czeka na ciebie mnóstwo ciekawych miejsc i fantastycznych przygód.

Skąd wzięła się nazwa Piła i co ma do Scheidemühl? 

Pierwszy raz nazwa miasta padła w 1449 roku (nazwano je Pila). Kolejne zapiski pochodzą z:

• 1451 roku – Pyla,
• 1456 roku – Snyde Mole und Pyla/Snyt Molen and Pila,
• 1522 roku – Pylea,
• 1523 roku – Piela.

(Brzmi to trochę tak, jakby ktoś nie dosłyszał nazwy…).

Nawiązuje ona do lokalnego młyna (“molendinum Pila”). W 1515 roku stała się miastem królewskim (“in oppido regio Pila”). 

Teraz możesz się zdziwić, ale nazwa Piła pochodzi od… piły, czyli narzędzia do cięcia (w prasłowiańskim nazywane było “pila”). Wspomnieliśmy o młynie nie bez powodu, ponieważ w języku staropolskim owa piła oznaczała dokładniej narzędzie do tarcia drewna lub kruszenia rudy żelaznej, które było zasilane kołem wodnym znajdującym się w młynie. 

W 1580 roku miasto było nazywane także Pieła, co jest typowe dla gwar krajniackich. 

A co ma do tego Schneidemühl? Ta niemiecka nazwa nawiązuje do tego samego młyna, choć brzmi zupełnie inaczej. “Schneid-” oznacza “ciąć”, a “Mühle” – “młyn”. Jest to więc “młyn tnący”. 

Obecna nazwa Piła jest znana od 1946 roku, kiedy to została oficjalnie zatwierdzona.

No dobrze, wiesz już co nieco na temat miasta. A teraz sznuruj buty i w drogę!

Co warto zobaczyć w Pile?

Zacznijmy od obiektów, które warto zobaczyć, ale tylko z zewnątrz, ponieważ ich zwiedzanie nie jest możliwe:

• dawny arsenał Landwehry z XIX wieku,
• kasyno oficerskie z XIX wieku (dziś to siedziba banku),
• zespół budynków z początku XX wieku przy pl. Staszica (gmach władz dawnej rejencji pilskiej, teatr, biblioteka i muzeum, konsystorz ewangelicki oraz urząd finansowy),
• budynek seminarium nauczycielskiego z początku XX wieku (dziś SP7),
• budynek gimnazjum im. von Steina z 1931 roku (dziś LO),
• fragment budynku dawnej poczty z XIX wieku (reszta budynku odbudowana w nowoczesnej formie),
• dworzec kolejowy z połowy XIX wieku,
• budynek loży masońskiej z XIX wieku,
• schrony bojowe z XIX oraz XX wieku (przy kilku ulicach, m.in. 14 Lutego, Roosevelta, Bydgoskiej, Ludowej, 11 Listopada oraz Kilińskiego),
• kilka chałup wiejskich z XIX wieku na Motylewie.

Przy okazji wspomnimy o pomnikach wartych uwagi, a potem zdradzimy ci takie ciekawostki o Pile, że spadną ci kapcie. 

• pomnik Tysiąclecia Polski i powrotu Ziem Zachodnich do Macierzy (wysoki pomnik o ciekawym kształcie),
• pomnik Stanisława Staszica (dość wysoki, ale jeśli chcesz zrobić sobie zdjęcie z tym panem, możesz podejść do Ławeczki Staszica i usiąść obok pomnika w naturalnych rozmiarach), 
• pomnik ofiar stalinizmu (to jeden z najbardziej nietypowych pomników),
• pomnik kolejarzy (takiego kształtu się nie spodziewasz),
• pomnik więźniów obozu “Albatros”. 

Przerwa na ciekawostki kulturalne o Pile

W Pile są 4 kina, Regionalne Centrum Kultury „Fabryka Emocji”, Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica, Biuro Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych i nie tylko. Organizowane są tam:

• Dni Piły,
• Ogólnopolski Festiwal Teatrów Rodzinnych “Teatr-pasja rodzinna”,
• Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny “Bukowińskie Spotkania”,
• Międzynarodowe Targi Inicjatyw Teatralnych,
• Rytm Ulicy. 

A czy wiesz, że zespół Strachy na Lachy ma piosenkę o Pile? Cały tekst “Piła tango” traktuje właśnie o tym mieście. Zobacz sam: “W czasach gdy nad Piłą jeszcze latały samoloty/Wojewoda Śliwiński kazał pomalować płoty/Potem wszystkie płoty w Pile miały kolor zieleni/Rogaczem na wieżowcu Piła witała jeleni”.

To jeszcze nie wszystko. W Pile zostały nagrane teledyski do takich utworów jak:

• “Krew z szafy” Strachy na Lachy (na lotnisku w Pile),
• “Młode Wilki VI” Verba (m.in. w Parku Miejskim w Pile),
• “Trochę ciepła” Gosia Andrzejewicz (w restauracji Pomarańczowy Fortepian w Pile),
• “Smutna dziewczyna” The Cuts (m.in. w firmie Topi i klubie Old 7 Pub),
• “Dziecka Płacz” MarMur (na lotnisku w Pile).

Zwiedzając, możesz poczuć się niczym bohater teledysku. A teraz pora na konkrety.

Parowozownia Piła

Wzniesiona w latach 70. XIX wieku jeszcze na ziemiach pruskich. Zastosowano tam nietypowe rozwiązania architektoniczne, przez co parowozownia stała się wzorcowym obiektem dla całej Europy. Ma okrągły kształt (wzoruje się na nim m.in. parowozownia w Berlinie). Używano jej do lat 90. XX wieku, a później popadła w zapomnienie.

Na szczęście w 2010 roku została wpisana do rejestru zabytków (wraz z dworcem Piła Główna). Dziś jest ona przedmiotem zainteresowania Stowarzyszenia Parowozownia Pilska Okrąglak. 

Dom Stanisława Staszica w Pile

Jest on nazywany potocznie Staszicówką. Prawdopodobnie w listopadzie 1755 roku urodził się tam Stanisław Staszic, polski działacz oświeceniowy. Dziś mieści się w nim Muzeum Stanisława Staszica, co wcale nie wydaje się dziwne, ze względu na jego historię. Znajdziesz go przy ulicy Browarnej 18.

Dawniej ów dom składał się z domu mieszkalnego, stodoły, obory i owczarni. Niektórzy uważają, że został wybudowany przez ówczesnego burmistrza Piły, Wawrzyńca Staszica. Jego synem był właśnie Stanisław. Niestety w 1794 roku budynek został sprzedany Christianowi Lehnowi, a później jego właścicielami były inne rodziny. Z czasem zabudowania gospodarcze zostały rozebrane, ale wygląd samego domu mieszkalnego wykonanego z muru pruskiego nie uległ większym zmianom. Jedynym momentem, w którym część budynku została zniszczona, były walki o Piłę w lutym 1945 roku. Wszystko zostało jednak odbudowane, więc dziś możesz zwiedzać go jako Muzeum.

Park Miejski im. Stanisława Staszica w Pile

Skoro w Pile urodził się Stanisław Staszic, wiele elementów architektury miasta i jest nazywana właśnie jego imieniem. Tak jest chociażby w przypadku parku położonego w zachodniej części centrum Piły. Został on założony jeszcze w XIX wieku i jest jednym z najstarszych istniejących parków miejskich nie tylko w tym mieście, ale także w całej Wielkopolsce. To jeszcze nie wszystko, ponieważ w 1986 roku park został wpisany do rejestru zabytków, a w 1994 roku wpisano tam także znajdujący się na jego terenie Nowy Dom Strzelecki.

Kiedyś na terenie parku znajdowały się łąki i moczary, ale w 1896 roku postanowiono założyć tam tzw. Park Strzelecki (Schützenpark). Wybudowano więc nową siedzibę Bractwa, czyli Nowy Dom Strzelecki, a także strzelnicę i drewniany pawilon restauracyjny, a później także muszlę koncertową. Niedługo potem założono Park Miejski. Początkowo miał on nieco ponad 3 hektary, w których obrębie spiętrzono wody strumienia i utworzono staw. W kolejnych latach wprowadzono następne zmiany, przez co dziś Park ma powierzchnię ponad 11,5 hektara.

Co warto w nim zobaczyć?

• secesyjną żelazną altanę z 1904 roku oraz ozdobną latarnię, która znajduje się obok niej,
• sześć murowanych mostków z początku XX wieku,
• przedwojenną, nieczynną fontannę z lat 20. XX wieku,
• dwie pergole i fontannę.

Pssst… Właśnie tu nagrywano teledysk do piosenki “Młode WIlki VI” zespołu Verba. 

Nowy Dom Strzelecki w Pile

Znajdziesz go w Parku Miejskim. Był siedzibą Bractwa Strzeleckiego aż do II wojny światowej. Zbudowany z muru pruskiego i ozdobiony wieżą budynek był pod koniec XX wieku siedzibą Muzeum Okręgowego w Pile, a później przez wiele lat niszczał. Na początku XXI wieku został wyremontowany przez prywatnego inwestora, który stworzył w nim pensjonat. Możesz w nim przenocować.

Rezerwat przyrody “Nietoperze w Starym Browarze”

Rezerwat przyrody “Nietoperze w Starym Browarze” leży w północno-zachodniej części Piły.  W porównaniu do Parku Miejskiego jest niewielki, ma tylko niecały hektar. Jest to jedno z najcenniejszych w skali kraju zimowisko nietoperzy. Nie można tam zakłócać ciszy, jeździć rowerami, biwakować, palić ognisk, wprowadzać psów, a także poruszać się pieszo. Jak więc możesz go zobaczyć? Tylko z zewnątrz, ale i tak warto.

Rezerwat przyrody “Kuźnik”

Wcześniej wspomniany rezerwat przyrody jest częścią większego rezerwatu “Kuźnik”. Są tam różne typy lasów oraz rezerwat bagienny. Można w nim spacerować, ale warto założyć wygodne buty, ponieważ cały rezerwat ma prawie 100 hektarów.

Pierwszy rezerwat przyrody powstał tam w 1926 roku, a w jego skład wchodziły trzy niewielkie jeziora: 

• Kuźnik Duży, 
• Kuźnik Mały,
• Kuźniczek (jak możesz się domyślić, jest najmniejszy z nich wszystkich).

Jest tam także niewielkie wzgórze Cygańska Góra. W połowie XX wieku w skład rezerwatu weszły także okolice Jeziora Rudnickiego.

Zobaczysz tam mnóstwo pięknych roślin, m.in. bór sosnowy, mieszany oraz bagienny (bardzo rzadko spotykany na terenie Wielkopolski), torfowiska i przeszło 300 gatunków roślin naczyniowych, w tym także te zagrożone wyginięciem w skali Wielkopolski.  Przebywając na terenie rezerwatu usłyszysz śpiew przepięknych ptaków takich jak zimorodek, drozd śpiewak, rudzik i wielu, wielu innych, a przy odrobinie szczęścia zobaczysz kunę leśną, wydrę oraz lisa.

Rezerwat ten jest terenem turystycznym i rekreacyjnym, znajdziesz w nim więc liczne szlaki piesze, które może i są krótkie, ale wymagające. Wielokrotnie prowadzą przez długie i strome ciągi schodów na granicach rynien, a teren rezerwatu jest podmokły. Lepiej będzie, jak weźmiesz sobie skarpetki na zmianę.