Paktofonika, czyli pakt, którego siła trwa do dziś

Są takie zespoły, których momenty chwały przypadały po prostu na czas najbardziej zintensyfikowanej działalności. Dla innych kariera była pełną wzlotów i upadków przygodą. Paktofonika należy do tej rzadkiej grupy, której legenda została zbudowana tak naprawdę po zakończeniu działalności. Co więcej, ich muzyka i dziedzictwo przyczyniły się do popularyzacji rapu w Polsce wiele lat później, a to jest rzeczą naprawdę wyjątkową. Fokus i Rahim wystąpią na warszawskim Torwarze już 3 listopada.

Najpierw był Kaliber

Początki rapu w Polsce, mimo dużego sentymentu wielu osób, nieodłącznie wiążą się z kalką. Chcąc przenieść na polski grunt tę muzykę, co naturalne, przede wszystkim chciano zachować wierność względem materiału wyjściowego. Pierwszym projektem, który realnie wprowadzał powiew świeżości, był Kaliber 44, ekipa założona w 1991 roku. Magik, Abradab i Joka otwarcie wskazywali swoje inspiracje, jednak słuchając ich muzyki nietrudno je odszukać. Cypress Hill i Wu-Tang Clan to dwie pierwsze grupy, które nasuwają się w zasadzie od razu. Kalibra, od wcześniejszych polskich prób z rapem robiło to, że choć inspiracje są bardzo wyczuwalne, to przekuli w unikatowy styl. Psycho rap, jak sami go określali, do dziś zresztą pozostaje jedną z najbardziej oryginalnych rzeczy stworzonych na polskiej scenie rapowej. “Księga Tajemnicza. Prolog” nie przeszła zresztą bez echa. Nominacja do Fryderyków w kategorii debiut roku, czy pojawianie się na składankach rapowych zapewniło Magikowi, Joce i Abradabowi ogólnopolski rozgłos. Po drodze napotkali także licznych naśladowców. 

3xKlan, bo o nich mowa, na “Księdze Tajemniczej” pojawili się na utworze “Psychodela”. Wedle legendy, muzycy z Kalibra pomogli ekipie, do której należał Rahim, podszkolić się w kwestii produkcji muzyki. To wówczas po raz pierwszy spotkali się Rah i Magik, którzy ponoć wyjątkowo przypadli sobie do gustu. 3xKlan na swoim debiutanckim “Domu pełnym drzwi” mocno nawiązywał do stylistyki Kalibra 44, co wytykało im wiele osób. Być może podobieństwa przełożyły się na wyniki. Bo choć album został wydany nakładem S.P. Records i nominowany do Fryderyka, nie sprzedał się w oczekiwanym przez młodych artystów nakładzie. Być może to było jedną z przyczyn rozpadu ekipy, której część członków rzekomo mocno się pokłóciła. Na “cztery łapy” spadł jednak Rahim, który już w tamtym czasie rozwijał kolejny projekt – Paktofonikę.

Droga Fokusa, do zaistnienia w oczach Magika była dość długa i… zabawna. Jak stwierdził  sam Magik w jednym z wywiadów, młodszy kolega próbował mu zaimponować swoim rapem, gdy chodzili razem do szkoły średniej, jednak było to bardziej irytujące niż zachęcające. Gdy jednak Fokus usłyszał o powstawaniu Paktofoniki, spróbował swoich sił ponownie, a progres był tak zauważalny, że Rahim i Magik podjęli decyzję o dołączeniu go do składu. Tutaj, w 1998 roku  zaczyna się jedna z najbardziej wyjątkowych historii w polskim rapie. 

Dwa lata pracy

Prace nad debiutancką “Kinematografią” trwały 2 lata, choć mocno utrudniał je konflikt, w jaki członkowie Paktofoniki popadli z wytwórnią R.R.X., w której byli zakontraktowani. Jednakże takie single jak “Priorytety” czy “Gdyby” już wówczas budowały ogromne oczekiwania słuchaczy rapu, których oczy były zwrócone przede wszystkim w stronę Magika. Największe zamieszanie wywołało oczywiście “Jestem Bogiem”, zaplanowane jako singiel. Rozesłanie utworu do radiostacji oraz prace nad klipem ruszyły już w momencie gdy “Kinematografia” trafiła do masteringu. Samo “Jestem Bogiem” wprawiło w konsternację nie tylko środowisko muzyczne, ale i samych Rahima i Fokusa, którzy zastanawiali się, czy tak kontrowersyjny utwór powinien ujrzeć światło dzienne. Nie miał co do tego wątpliwości Magik, który wskazał “Jestem Bogiem” jako singiel. Także w tej kwestii się nie pomylił. 

18 grudnia 2000 roku ukazała się “Kinematografia”. Na album czekały już w tamtym momencie tysiące osób, więc nikogo nie zdziwił ogromny sukces sprzedażowy. Radość trwała jednak zaledwie 8 dni. 26 grudnia Polskę obiegła informacja o samobójstwie popełnionym przez Magika. Za potencjalny powód, który mógł popchnąć rapera do tego kroku, od lat podaje się symulowanie przez niego choroby psychicznej podczas komisji wojskowej. Miało to przyczynić się do faktycznego uszczerbku na zdrowiu. W obliczu tak wielkiej tragedii kariera zespołu nie potrwała długo. Fokus i Rahim zagrali kilka koncertów jako Paktofonika emitując głos Magika z nagrania. W 2002 roku wydali “Archiwum kinematografii”, materiał zawierający liczne utwory nagrane w pełnym składzie, które nie trafiły na “Kinematografię”. W 2003 roku na katowickim spodku odbył się pożegnalny koncert składu Paktofonika. 

Fokus jak i Rahim nie planowali jednak zaprzestania rapowania. Na kanwie Paktofoniki stworzyli skład Pokahontaz, który nieco mocniej niż ich poprzednie nagrania czerpał z muzyki elektronicznej, której wielkim fanem był Fokus. Ponadto ich dziedzictwo stanowią liczne płyty solowe czy działalność wytwórni założonej przez Rahima – MaxFlo Records. To co najmocniej jednak pomogło rozpromować na nowo twórczość Paktofoniki wydarzyło się niezależnie od nich.

Drugie życie Paktofoniki

W 2008 roku ukazała się książka “Paktofonika. Przewodnik Krytyki Politycznej” autorstwa Macieja Pisuka, której dużą część stanowił scenariusz dla potencjalnego filmu. Jego reżyserii podjął się Leszek Dawid. Mające swoją premierę w 2012 roku “Jesteś Bogiem” okazało się dużym sukcesem zarówno jeśli chodzi o opinie krytyków (m.in. 6 Złotych Lwów na Festiwalu w Gdyni), jak i zainteresowanie widzów. Z perspektywy czasu, duża popularność “Jesteś Bogiem” pośród ówczesnych nastolatków, była jednym z czynników, które najmocniej przyczyniły się do mainstreamizacji hip-hopu. Efekty tego zjawiska obserwujemy w 2024 na OLiS czy kartach na czasie.