Biała Podlaska – co warto zobaczyć?

Legendy o Białej Podlasce ciąg dalszy

By się bronić, powstała drużyna rycerska. Nieliczna, jak na tak małe miasteczko przystało, ale za to bardzo dzielna. Rycerz (a dokładniej kneź, czyli książę), był dobrym człowiekiem, który chronił mieszkańców i dzielił się z nimi chlebem. Pomagała mu w tym żona, którą nazywano Białą Panią, tak jasne miała bowiem włosy. Gdy lud usłyszał dobrą nowinę, że Biała Pani jest przy nadziei, wielce się radował.

Niestety, niedługo później do grodu przybyła kolejna zbójecka wataha… Opuszczając ukochaną, kneź kazał jej złożyć ofiarę, by mógł do niej wrócić. Wojownicy wrócili jako zwycięzcy po ośmiu dniach. Jednak nie byli szczęśliwi, bo na polu bitwy poległ ich kneź. Gdy jego ciało zobaczyła Biała Pani, zemdlała. Niczego nieświadoma, zaczęła rodzić. Dzień później zmarła. Dziecina była chudziutka i słaba, ale lud dobry troszczył się o nią. 

W końcu dziewczę wyrosło na piękną kobietę, podobną do matki. Nazywano ją Białką. Tak się złożyło, że w tym czasie i w tych stronach podróż odbywał pewien rycerz z litewskiej krainy. Gdy pewien człowiek opowiedział mu o Białce, ten nakazał się do niej zaprowadzić. Serce dziewczyny na jego widok zaczęło bić szybciej, a życie od razu wydawało się piękniejsze. On także zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia. Niedługo później odbyło się huczne wesele. Młoda Para postanowiła przebudować niewielki gród. Zamieszali w dworku na wzgórzu, w malowniczej krainie. Była piękna i jasna, więc ową krainę także zaczęto nazywać Białką, a dziś mówimy o niej Biała Podlaska. 

Co było dalej?

Dokumenty historyczne sięgają roku 1345. Pierwszymi właścicielami byli Illiniczowie. Za założyciela grodu uchodzi Piotr Janowicz “Biały” (wojewoda trocki oraz hetman Wielkiego Księstwa Litewskiego). Miasteczko znajdowało się bowiem w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. 

W drugiej połowie XVI wieku właścicielami stali się Radziwiłłowie. Przez 2,5 wieku rozwijali oni miasto, które było zwane Białą Radziwiłłowską lub Białą Książęcą. W 1622 roku pojawił się tam zamek wraz z fortecą, a w 1628 roku – Akademia Bialska (od 1633 roku znana jako filia Akademii Krakowskiej, a dziś jako I Liceum Ogólnokształcące im. Kraszewskiego. Dzisiejsza Akademia Bialska to zupełnie inny budynek). 

Niestety, podczas potopu szwedzkiego w latach 1655-1660 miasto bardzo ucierpiało. Dzięki Michałowi Radziwiłłowi oraz jego żonie Katarzynie z Sobieskich, zniszczenia szybko odbudowano. 10 lat później miasto otrzymało prawo magdeburskie (czyli prawa miejskie) oraz herb, a z nim wiąże się inna legenda… 

Herb Białej Podlaskiej

W herbie miasta możesz zobaczyć Michała Archanioła stojącego na smoku. Trzyma on w lewej ręce wagę, a w prawej miecz. Ciekawy symbol, prawda? Według legendy Leszek Czarny postanowił pokonać dzikie plemiona zagrażające grodowi. Było to jednak trudne zadanie. Podczas odpoczynku przyśnił mu się Michał Anioł wraz z pomniejszymi aniołami. Leszek Czarny powiedział do niego, że boi się porażki. Archanioł wyjął miecz i zapewnił rycerza o rychłym zwycięstwie. Jak możesz się spodziewać, tak właśnie się stało. Po powrocie Leszek wybudował kościół, którego dziś już nie ma, ale całe wydarzenie przetrwało w postaci herbu Białej Podlaskiej. 

Wróćmy jeszcze na chwilę do historii miasta

W wielkim skrócie:

• w 1720 roku rozpoczęto budowę wieży i bramy wjazdowej (możesz ją nadal zobaczyć),
• pałac Radziwiłłów potraktowano jako ruinę i rozebrano prawie w całości w 1883 roku (ale nie martw się, jego część możesz nadal zwiedzać), 
• w 1778 roku w Białej Podlaskiej urodził się wirtuoz skrzypiec – George Bridgetower,
• po III rozbiorze Polski Biała Podlaska częściowo trafiła w ręce Austriaków, ale niedługo później została wyzwolona i stała się częścią Księstwa Warszawskiego (nie na długo, bo przejęło ją Imperium Rosyjskie),
• w 1918 roku Biała Podlaska na powrót stała się polska,
• w XIX wieku istniała tam także Podlaska Wytwórnia Samolotów,
• podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli tam getto, które zlikwidowano po około roku.

Co warto zobaczyć w Białej Podlaskiej? Lista atrakcji

Biała Podlaska, jak przystało na miasto o długiej i bogatej historii, ma wiele do zaoferowania. Sprawdźmy, co warto zobaczyć w tym mieście.

Zespół pałacowo-parkowy Radziwiłłów

Obiekt obejmuje pozostałości dawnego zamku, który był zbudowany na planie gwiazdy pięcioramiennej z pięcioma bastionami, wałem ziemnym i fosą. Znajdziesz go między ulicą Warszawską i Zamkową oraz doliną rzeki Krzny. Jest dość blisko od centrum miasta, więc nie musisz planować zbyt długiej wycieczki ani martwić się dojazdem.

Pałac zaczęto budować w 1622 roku. Później, bo w latach 1674-1680 powstał zespół bramny. Około 1700 roku dobudowano barokowe oficyny, pawilony ogrodowe (znajdowały się w nich laboratorium, skarbczyk i apteka). Całość została otoczona bastionami. Kolejna przebudowa miała miejsce 60 lat później. Pojawiła się dodatkowa kondygnacja, a także przekształcono dach na dwupołaciowy. Na tym się skończyło. Niestety, chwilę później zamek zacząć niszczeć podczas najazdów. 100 lat później rozebrano częściowo zrujnowany pałac. 

W 2020 roku zakończyły się prace renowacyjne. Odtworzono umocnienia obwarowań, wybudowano bramę koszarską i drewniany most… 

Dziś możesz zobaczyć m.in.:

• bramę wjazdową (zbudowana na wzór łuku triumfalnego),
• wieżę wjazdową (tzw. wartowniczą; połączona jest z bramą wjazdową i posiada sześć kondygnacji, w których znajduje się Muzeum Południowego Podlasia. O nim wspomnimy jeszcze za chwilę),
• trzy oficyny (dziś mieszczą się w nich Miejska Biblioteka Publiczna, Szkoła Muzyczna, Biblioteka “Barwna” oraz Narodowy Fundusz Zdrowia, Bialskie Centrum Kultury, Bialskopodlaska Izba Gospodarcza, a także Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna i Ośrodek Francuski Deux-Serves; tak, to wszystko mieści się w trzech budynkach!),
• wieżyczka wschodnia (wolnostojąca w głębi parku, ma dwa piętra i piękne zdobienia),
• kaplica zamkowa pod wezwaniem św. Jozafata Kuncewicza.

Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej

Jak wspomnieliśmy, znajduje się w wieży wjazdowej zespołu pałacowo-parkowego Radziwiłłów. Zobaczysz w nim wystawy poświęcone historii nie tylko miasta, ale także całego regionu. Dowiesz się co nieco o rodzie Radziwiłłów, archeologii, malarstwie XIX-wiecznej (tej poświęconej koniom czystej krwi arabskiej i tej Bazylego Albiczuka), a także o etnografii kultury ludowej Podlasia Południowego. 

Co ciekawe, w muzeum znajduje się ponad 1600 ikon prawosławnych (to jeden z największych tego typu zbiorów), a do nich dochodzą także księgi i parametry liturgiczne. 

W oficynie północno-zachodniej odbywają się za to wystawy czasowe. 

Zabytki związane z kultem religijnym

Jeśli jesteś osobą wierzącą lub po prostu lubisz odwiedzać miejsca kultu religijnego, Biała Podlaska ma dla ciebie:

• • kościół pod wezwaniem św. Anny (wybudowany w 1572 roku jako zbór braci polskich, a później przebudowany i przekształcony na późnogotycki kościół pw. św. Anny; ołtarz główny pojawił się przez 1696 rokiem, a jego fundatorką była Katarzyna Radziwiłłowa z Sobieskich; na dachu znajduje się krzyż u podstawy którego leży islamski złoty półksiężyc, co symbolizuje wygraną z Turkami pod Wiedniem),
  • późnobarokowy pobazyliański kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (dwuwieżowa świątynia wybudowana w XVIII wieku; wiązała się ze sporem zakonu bazylianów i rodu Radziwiłłów. Kłócili się oni o relikwie św. Jozafata kuncewicza),
  • Zakon Braci Mniejszych Kapucynów (dawny klasztor reformatów z XVII wieku),

• liczne cmentarze:

• • żydowski (z XVIII wieku),
  • niemiecko-austriacki z czasów I wojny światowej (ul. Spacerowa),
  • parafialny z kaplicą św. Rocha,
  • prawosławny (ul. Terebelska),
  • jeńców włoskich,
  • jeńców radzieckich.

Akademia Bialska w Białej Podlaskiej

Na jej siedzibę wybrano budynek z 1585 roku. Wcześniej służył on jako szpital miejski, ale Mikołaj Krzysztof Radziwiłł przekształcił go w uczelnię w 1628 roku. Stała się ona z czasem filią Akademii Krakowskiej, oddziałem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a później należała do Akademii Wileńskiej. Z czasem stała się także szkołą rosyjską. Dziś za to mieści się w niej I Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Ignacego Kraszewskiego. Co będzie w przyszłości? Tego nie wiemy.

Co jeszcze warto zobaczyć w Białej Podlaskiej?

Jeśli nadal masz siłę spacerować i zwiedzać, koniecznie zobacz także:

• pomnik Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1928 roku,
• drewniane wille przy ulicach Narutowicza, Zielonej oraz Kolejowej,
• austeria z 1777 roku, które są najstarszym domem zajezdnym na świecie,
• pomnik 34 Pułku Piechoty przy ul. Warszawskiej.

Przerwę możesz zrobić sobie w rynku, gdzie możesz zobaczyć fontannę, a także stosunkowo nowy obiekt, czyli ławeczki pod zadaszeniem. To idealna kryjówka podczas ulewy oraz w prażącym słońcu. Nie zawsze jednak tam usiądziesz, bo często odbywają się tam ryneczki warzywno-owocowe. Możesz skosztować pyszności lub wybrać się go jednej z restauracji.

W rynku zobaczysz także piękne, kolorowe kamienice. Nic, tylko robić zdjęcia!

Wydarzenia w Białej Podlaskiej

No dobrze, w Białej Podlaskiej jest mnóstwo zabytków i miejsc wartych odwiedzenia… ale ty wolisz wydarzenia kulturalne, które możesz przy okazji zobaczyć (albo inaczej: możesz przyjechać na wydarzenie, a przy okazji zobaczyć kawałek miasta)? Nie ma problemu. W Białej Podlaskiej znajdziesz/zobaczysz:

• dwie galerie: Podlaską oraz Galerię autorską Janusza Maksymiuka,
• kina (Novekino i Multikino),
• teatr (w Auli widowiskowej Akademii Bialskiej organizowane są przedstawienia z gwiazdorskimi obsadami, a także występy kabaretowe i stand-upy),
• Bialskie Centrum Kultury,
• Centrum Kultury Prawosławnej,
• przeróżne kluby,
• koncerty (są organizowane w różnych miejscach, m.in. w Auli Państwowej Szkoły Wyższej, Sali Widowiskowej Starostwa Powiatowego czy nawet w jednym z hoteli – Skala Biała Podlaska. Możesz mieć nocleg i atrakcje w jednym),
• Amfiteatr (to tam odbywają się takie wydarzenia jak koncerty charytatywne, seanse kina letniego, Festiwale Bogusława Kaczyńskiego, juwenalia i nie tylko).

Możesz wybrać się też na któryś z fantastycznych (nawet dosłownie!) festiwali:

• Pożegnanie Wakacji,
• Art of Fun Festival,
• Podlasie Jazz Festival,
• Biała Blues Festival,
• Bialskie Dni Fantastyki…

To jak, kiedy wybierz się do Białej Podlaskiej?