Co warto zobaczyć w Nowym Sączu? Atrakcje

Skąd pochodzi nazwa Nowy Sącz?

Początkowo osada, która leżała na terenach dzisiejszego Nowego Sącza, nosiła nazwę Kamienica. Później otrzymała ona nazwę sąsiadującego Sandecz-Sącza (dziś znanego jako Stary Sącz). By odróżnić te dwa miasta od siebie, nowszemy z nich dodano przymiotnik “nowy”. 

Ratusz w Nowym Sączu

Miejscem, które zdecydowanie warto odwiedzić w Nowym Sączu, jest Ratusz. Pierwszą siedzibą władz miasta był budynek, który został zakupiony w latach 40. XV wieku przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego po utworzeniu Kolegiaty.

Kolejny ratusz został za to wzniesiony nieco później, po czym był wielokrotnie odbudowywany po pożarach, które uszkadzały różne jego części. W drugiej połowie XVI wieku budynek został przebudowany na styl renesansowy. W XVII wieku przyszedł kolejny pożar, a po nim kolejna odbudowa (tym razem jako piętrowy budynek z wieżą zegarową). W XIX wieku znów został przebudowany i otrzymał między innymi kolumnowy portyk. Niedługo później miał miejsce kolejny pożar, tym razem części miasta (a nie tylko tego budynku), w której stał ratusz, przez co uległ całkowitemu zniszczeniu. Spaliły się także wszelkie dokumenty z nadanymi przez królów przywilejami miasta.

Dzisiejszy budynek powstał pod koniec XIX wieku, a zaprojektowany został w stylu eklektycznym (łączy neorenesans i neobarok). 

Synagogi w Nowym Sączu

W Nowym Sączu są dwie synagogi warte uwagi.

Synagoga w Nowym Sączu tzw. Grodzka

Synagoga Grodzka znajduje się w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej, w pobliżu Zamku Królewskiego. Zbudowano ją w XVIII wieku i była wzorowana na synagogach z Chełma i Chęcin. Prawo wymagało jednak, by była niższa od najmniejszego sądeckiego kościoła, dlatego sam budynek nie jest duży. W XIX wieku odwiedził ją Stanisław Wyspiański, który wykonał kilka szkiców jej wnętrza. Pięć lat później synagoga doszczętnie spłonęła, ale dzięki jej wytrzymałej konstrukcji mury się nie zawaliły. Budynek został odbudowany z nowymi cechami architektonicznymi.

Kolejny raz synagoga została zniszczona podczas II wojny światowej. Hitlerowcy urządzili w jej wnętrzu magazyn, w którym trzymali zrabowane mienie pożydowskie. 

W 1974 roku synagoga trafiła w ręce miasta, które przekazało je Muzeum Okręgowemu w Nowym Sączu. Stworzono tam galerię sztuki, która działała od 1982 do 2015 roku.  Organizowane były w niej wystawy zarówno dawnego, jak i współczesnego dorobku artystycznego mieszkańców Nowego Sącza. W przedsionku za to znajdowała się stała ekspozycja judaików “Byli wśród nas”. 

Znajduje się w niej także tablica pamiątkowa z napisem w trzech językach: “Tablica pamiątkowa ku czci 25 tysięcy Żydów – mężczyzn, kobiet i dzieci z Nowego Sącza i okolicy spalonych w krematoriach obozów koncentracyjnych i zamordowanych w innych miejscach straceń przez zbrodniarzy hitlerowskich w latach 1939-1945. Błogosławiona niech będzie pamięć męczenników”.

Od 2015 roku synagoga pełni pierwotne funkcje religijne i nie można jej zwiedzać, ale nadal można zobaczyć ją z zewnątrz.

Synagoga Bajs Nusn w Nowym Sączu

Znana także jako “Dom Natana” synagoga została wybudowana na przełomie XIX i XX wieku. Podczas II wojny światowej Niemcy ją zdewastowali, a w środku – podobnie jak w przypadku poprzedniczki – urządzili magazyn. Właśnie wtedy zniszczone zostały cenne malowidła naścienne. 

Po wojnie budynek został wyremontowany i znów pełnił funkcje religijne. Niestety, w 1968 roku po wydarzeniach marcowych większość Żydów opuściło miasto, a synagoga została zamknięta. Dopiero w latach 90. przeprowadzono tam kolejny remont i udostępniono ją do celów religijnych. Oryginalnego sprzętu liturgicznego oraz malowideł naściennych z czasów przedwojennych niestety nie ma. 

Dziś jest to jedyna w Polsce prywatna bożnica chasydzka, w której okazjonalnie odbywają się nabożeństwa. 

Nad wejściem do synagogi znajduje się napis w języku hebrajskim: בית הכנסת סאנ, który oznacza dosłownie: “Synagoga w Sączu”.

Mury obronne w Nowym Sączu

Mury miejskie wraz z towarzyszącymi jej budowlami o charakterze obronnym (takimi jak bramy i baszty) otaczały niegdyś Nowy Sącz. Dziś możesz zobaczyć tylko niektóre ich fragmenty.

Pierwsze umocnienia miasta miały różną wysokość, która zależała od ukształtowania terenu. Niektóre z nich sięgały 8 metrów wysokości i nawet 2 metrów grubości. Pierwotnie całe mury miały około 1700 m długości, ale pod koniec XV wieku zostały znacznie rozbudowane (pojawiły się wały ziemne, baszty, wkłady broni, dodatkowe bramy). Pod koniec XVIII wieku mury zaczęły popadać w ruinę i niedługo podjęto decyzję o rozbiórce. Materiał z owych murów trafił w ręce prywatne, a później był wykorzystany przez mieszkańców do budowy domów. Resztkami, których nikt nie chciał, zasypano fosę.

A co dziś możesz zobaczyć?

• niewielkie fragmenty murów,
• Basztę Kowalską,
• część wału naziemnego na placu targowym,
• przebudowane resztki przy ulicy Zakościelnej.

Zamek Królewski w Nowym Sączu

Zamek Królewski w Nowym Sączu został wybudowany przez króla Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. Jako lokalizację wybrano skarpę w obrębie fortyfikacji miejskich, w widłach dwóch rzek: Dunajca i Kamienicy. Początkowo posiadał dwie baszty narożne, wieże, budynek mieszkalny i przedzamcze, a do dziś zachowały się resztki murów obwodowych i Baszta Kowalska. Sam zamek popadł w ruinę po tym, jak na Polskę najechali Szwedzi.  Miały wtedy miejsce liczne pożary oraz kryzys gospodarczy. Odbudowali go jeszcze zaborcy, którzy wykorzystywali go na siedzibę policji. 

Później, w XIX wieku, powódź pod myła zamkową skarpę i przez co do Dunajca osunęło się zachodnie skrzydło zamku. W 1838 roku przekształcono pozostałą część na koszary i magazyny wojskowe, a później także na więzienie. Dziesięć lat później rząd sprzedał zamek miastu, a to nie miało funduszy na prace remontowe. Dlatego też wynajęto go wojsku austriackiemu na magazyny broni. W 1905 roku zamek częściowo odbudowano, a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę prowadzone były dalsze prace konserwatorskie. Zakończyły się one otwarciem w zamku Muzeum Ziemi Sądeckiej.

Niestety podczas II wojny światowej zamek został wysadzony, ponieważ mieścił się tam niemiecki skład amunicji. Później odrestaurowano Basztę Kowalską i fragment murów obronnych, a dziś na jego terenie znajduje się park.

A legenda związana z zamkiem królewskim

U podnóża Baszty Kowalskiej wypływało źródełko, z którego woda nigdy nie zamarzała i miała siarkowy posmak. Niedaleko straż pełnili młodzi i odważni rycerze, ale co jakiś czas któryś z nich znikał bez żadnych wieści. W końcu śmiałek z halabardą, święconą kredą i różańcem stanął nieopodal źródełka. Kredą zakreślił okrąg i czekał co się wydarzy. Po północy usłyszał śpiew wyłaniających się z wody nimf, które zaprosiły go do tańca. Zrozumiał wtedy, że to one były przyczyną zguby rycerzy, więc nie wyszedł z poświęconego okręgu, a do źródełka wrzucił różaniec. Nimfy przemieniły się w czarownice i odleciały w noc, a po źródełku nie ma już śladu.

Dom gotycki w Nowym Sączu

Zwany jest także kanonicznym. Budynek wzniesiono około 1448 roku, a nie tak dawno temu wpisano go do rejestru zabytków. Jeszcze w XVIII wieku był użytkowany przez kanoników kolegiaty Świętej Małgorzaty, a później sprzedano go na rzecz skarbu zaborczej Austrii i przeszedł w prywatne ręce. Gdy trafił w ręce państwa, został poddany renowacji. Służył jako Muzeum Ziemi Sądeckiej. W 1993 roku został zwrócony Parafii Świętej Małgorzaty, która jednak postanowiła pozostawić go na 30 lat do dyspozycji muzeum.

Co zobaczysz w domu gotyckim?

• dawną sztukę z terenów ziemi sądeckiej,
• wystawy czasowe (historyczne, związane ze sztuką, a także kulturą),
• wystawę stałą “Dawna Sztuka Sądecczyzny” (czyli: “Zamek królewski w Nowym Sączu”, “Sakralna sztuka cechowa XIV-XIX wieku”, “Sztuka ludowa XVIII – początek XX wieku”, “Sztuka dworska XVII-XIX wieku” oraz “Sztuka cerkiewna XV-XIX wieku.”).