Jedna z najjaśniejszych światowych gwiazd jazzu i bluesa. Lizz Wright przyjedzie do Polski

Lizz Wright wróci do Polski jesienią by dać koncert 17 listopada na scenie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia (NOSPR) w Katowicach. Ten występ to niepowtarzalna okazja, by usłyszeć na żywo tę jedną z czołowych przedstawicielek wokalnego jazzu na świecie, którego kunszt zdaniem krytyków nie ustępuje walorom legendarnych dam: Bessie Smith, Mahalii Jackson, Dianne Reeves, Sarah Vaughan, Elli Fitzgerald, Shirley Horn czy Dinah Washington. 

Dziennikarze muzyczni od lat prześcigają się w poetyckich metaforach mających ubrać w słowa wyjątkowy głosu Wright – głęboki, ciemny, matowy alt The New York Times określił jako “posiadający cechy, które można kojarzyć z dojrzewającym w beczkach bourbonem lub miękką jak masło skórą”. Gdzie indziej z kolei ktoś nazwał go “słodszym niż miód i soczystym jak dojrzała brzoskwinia”. Jednak porzucając te barwne metafory, bezsprzecznie należy się zgodzić z Jazz Times, że “głos Wright to jeden z cudów współczesnej sceny”. 

Ale nie tylko głos wyróżnia Lizz Wright spośród innych wykonawców.

W poszukiwaniu własnego głosu

Lizz dorastała w Georgii, w małym zagubione pośród bagien i pól bawełny miasteczku Hahira na południu Stanów Zjednoczonych. Za sprawą ojca pastora od najmłodszych lat otoczona była dźwiękami gospel i spirituals. Rozwijała swój wokalny talent w kościelnym chórze prowadzonym przez rodziców.

Jak artystka wspominała w wywiadach w domu panowała bardzo pobożna atmosfera i surowe zasady. Nie wolno było grać ani słuchać innej muzyki niż gospel i operowe klasyki a jazzu to była “muzyka grzechu”. Dla Lizz te ograniczenia to było za mało.

Przeczytaj też:

• Marcus Miller przyjedzie do Polski! 
• Najlepsze płyty jazzowe w 2024 roku
• Jon Batiste wydał nowy solowy album “Beethoven Blues”

Dlatego by poznać inne muzyczne gatunki i odnaleźć swoją autonomię Lizz musiała postawić się rodzinie i wyrwać się z konserwatywnego domu. Najpierw zapisała się do szkoły muzycznej w Atlancie, następnie studiowała na Georgia State University oraz w The New School w Nowym Jorku, gdzie podczas improwizowanych jam sessions poznawała jazzowe standardy i katalog Great American Songbook. Jak mówi pokochała Billie Holiday i Abbey Lincoln, a potem blues i soul. Wchłonęła to całe muzyczne bogactwo jak gąbka i jednocześnie próbowała odnaleźć swój osobisty, autentyczny styl. Udało się. 

Dźwiękowy pejzaż Południa

Muzyka Wright przepełniona jest przede wszystkim głęboką refleksją nad poczuciem własnej tożsamości i przynależności. Jej sposobem na muzykę stało się korzystanie z różnorodnych gatunków zakorzenionych w tradycji muzycznej amerykańskiego Południa i nadawanie im oryginalnego kształtu oraz nasycanie ich intymną treścią, zmysłowymi interpretacjami i zajmująco opowiedzianymi historiami, trafiającymi prosto w serce wrażliwych słuchaczy. 

– Uważam się za interpretatorkę i gawędziarkę – mówi. 

W twórczości Lizz, jak w soczewce, ogniskuje się całe muzyczne dziedzictwo delty Missisipi – od gospel i spiritual w których wyrosła, po jazz, blues, soul, R&B i różne odmiany folku. Wright czerpie pełnymi garściami z tej żyznej gleby by z fuzji tych różnorodnych gatunków stworzyć swój oryginalny muzyczny język.

Narodziny fenomenu

Przełomem w karierze Wright był zorganizowany w 2002 roku koncert poświęcony pamięci Billy Holiday podczas którego 22 letnia, nikomu nie znana piosenkarka zasłynęła w całym kraju swoim pełnym gracji występem, który z miejsca skradł serca publiczności.

– Weszła na scenę jako śpiewaczka kompletnie nieznana, kwadrans później zeszła jako gwiazda – tak po jej występie napisał jeden z recenzentów. 

Wkrótce potem Lizz śpiewała na koncertach przed takimi gwiazdami, jak Al Green i Ray Charles oraz podpisała kontrakt z wytwórnią Verve, która w 2003 roku wydała debiutancki krążek artystki “Salt”. Album okrzyknięty został objawieniem, odniósł niesamowity sukces (znalazł się m.in. na drugim miejscu listy Billboard w kategorii płyt jazzowych) a samą Wright zaczęto porównywać z Niną Simone czy Abbey Lincoln.

Barack Obama słucha “Learn It”

Jeszcze większą popularność osiągnęła następna płyta “Dreaming Wide Awake” (2005), która dotarła na pierwsze miejsce listy Billboard i uczyniła z Lizz jedną z najbardziej rozpoznawalnych wokalistek z pogranicza jazzu, bluesa i R&B oraz otworzyła jej drzwi do najważniejszych sal koncertowych na całym świecie. Trzecią z kolei płytę “The Orchard” CBS News i Los Angeles Times określiły mianem “jednego z najlepszych albumów 2008 roku”. Podobnie było z wydanym w 2015 roku krążkiem “Freedom and Surrender”, który już w pierwszym tygodniu po premierze w USA wskoczyła na pierwsze miejsce notowania Billboard.

Dziś artystka ma na swoim koncie osiem wydanych albumów, które każdorazowo zajmują czołowe miejsca na listach przebojów a wśród jej fanów jest m.in. Oprah Winfrey i Barack Obama, który publicznie zachwycał się jej utworem “Learn It”.

“Shadow” czyli sztuka uzdrawiania muzyką

Ostatnim studyjnym albumem w dyskografii artystki jest wydany w 2024 roku “Shadow”, który oznacza kluczowy moment w jej znakomitej karierze. Po ponad 20 latach kontraktów z dużymi i niezależnymi wytwórniami Wright wydała go w stworzonym przez siebie wydawnictwie Blues & Greens Records. Jak mówi, dzięki temu zyskała możliwość realizacji autorskich nagrań, niezależnie od trendów promowanych przez wielkie wytwórnie.

W intencji Wright najnowsze wydawnictwo celebruje jej ponad 20-letnią introspekcyjną, pełną przejmujących wspomnień podróż ku spełnieniu i artystycznej wolności. 

– To album, który zawsze chciałam nagrać, ale nie byłam jeszcze na niego gotowa – mówi. 

Jak mówi Lizz terapeutyczny charakter tej płyty polegał “na głębokiej eksploracji emocjonalnych krajobrazów, które ukształtowały jej muzyczną ekspresję”. Wśród podejmowanych tematów naczelne miejsce zajmuje strata i żal (album powstał po śmiercią babci Wright, Marthy), których cienie z kolejnymi utworami zanikają coraz bardziej dzięki transformującej, uzdrawiającej mocy miłości. 

Sercem “Shadow” są oczywiście wokalne umiejętności Wright i stylistyczna eklektyczność. “Shadow” niczym bogaty gobelin utkany jest z ciemnych brzmień w najlepszym wydaniu. Mamy tutaj gospel, blues, soul, folku i spirytual z jazzowym feelingiem. Ten zbiór zróżnicowanych stylistycznie utworów Wright splata swoim głębokim kontraltowym głosem i emocjonalnymi interpretacjami. 

Teksturę albumu dodatkowo wzbogacają wspaniałe występy gościnne – m.in. Angelique Kidjo, Meshell Ndegeocello, Arun Ramamurthy i dwójka muzyków pochodzenia indyjskiego, czyli Arun Ramamurthy i Trin Basu – oraz różnorodna gama coverów. Interpretacja Wright “I Concentrate On You” z repertuaru Cole’a Portera oraz folkowych “Who Knows Where The Time Goes” Sandy Denny’ego, “Lost in the Valley” Caitlin Canty i “I Made a Lover’s Prayer” Gillian Welch i Davida Rawlingsa daje nowe życie tym klasykom.

Przeczytaj też:

• Kamasi Washington – wulkan pomysłów w szczytowej formie
• Judith Hill wychodzi z cienia Michaela Jacksona i Prince’a
• Norah Jones pozwala, by na “Visions” zaświeciło słońce 

Osobiście największe wrażenie na mnie zrobiła folkowa aranżacja otwierającego album potężnego, modlitewnego utworu “Sparrow” z gościnnym udziałem Angelique Kidjo, w którym wyśmienicie połączono soulowy śpiew Lizz z afrykańskimi interwencjami Angelique. Równie wspaniale brzmi cudownie bujający kawałek “Your love” z udziałem Meshell Ndegeocello oraz fantastycznej harfistki Brendee Younger.