Drag queen – kim są i czym się charakteryzują?

Kim jest drag queen?

Czym właściwie jest drag queen? To sceniczna postać, która wykorzystuje kobiecy wizerunek – efektowny makijaż, stroje, gesty i sposób poruszania się – by stworzyć artystyczny, często przerysowany, kobiecy wizerunek. 

Sam termin pochodzi z języka angielskiego:

• in drag oznacza bycie w przebraniu przeciwnej płci, 
• queen to oczywiście królowa.

Drag queen to najczęściej mężczyźni, ale nie tylko – mogą nimi być także osoby o innej tożsamości płciowej. Ważne jest nie to, kim są poza sceną, ale jaką postać tworzą na scenie. 

Przeciwieństwem drag queen są drag king, czyli artystki (i osoby o innych niż męska tożsamościach płciowych) wcielające się w męskie postacie (od king, czyli król).

To nie tylko forma rozrywki. Jak w przypadku praktycznie każdego odłamu sztuki i ten ma głębsze znaczenie. Drag queens często poruszają tematy społeczne, igrają ze stereotypami i pokazują, że ekspresja płci może być czymś twórczym i wyrazistym.

Skąd wzięły się drag queens? Historia

Jak to się zaczęło? Historia drag queen jest znacznie dłuższa i ciekawsza, niż mogłoby się wydawać.

Choć sam termin “drag queen” pojawił się w USA dopiero w latach 20. i 30. XX wieku – w gejowskich klubach Nowego Jorku – to zjawisko przebierania się i odgrywania ról płci przeciwnych ma o wiele starsze korzenie. 

W tamtym czasie drag często tłumaczono jako skrót od dressed as a girl (ubrany jak dziewczyna – stąd dzisiejsza definicja mówiąca właśnie o tym, że jest to przebieranie się za kobietę), a queen nawiązywało do przesadnej, wręcz teatralnej ekspresji (a nie stricte królowej).

Dawniej używano też określenia female impersonator (czyli osoba udająca kobietę. Był też męski odpowiednik – male impersonator), ale dziś ten termin uznawany jest za nietrafny. Dlaczego? Bo drag queen nie próbują “być kobietami” – one pokazują, że płeć to także teatr, rola, ekspresja. Parodiując kobiecość i męskość, drag queens zwracają uwagę na to, w jaki sposób mówimy o postrzeganiu płci. 

Drag queens na przestrzeni wieków

A gdyby tak spojrzeć jeszcze dalej w przeszłość? W starożytnym teatrze greckim, a później także w teatrze elżbietańskim, wszystkie role – również kobiece – odgrywali mężczyźni. 

W japońskim kabuki kobiety nie miały prawa występować, więc również tu mężczyźni grali postacie kobiece, nierzadko z wielką gracją i kunsztem. 

Z kolei w japońskim teatrze Takarazuka Revue, który narodził się w XX wieku, to kobiety wcielają się w męskie role – i to z ogromnym powodzeniem.

Drag queens a walka o prawa mniejszości

Drag queen miały też swój udział w historii walki o prawa mniejszości. To właśnie one były jednymi z pierwszych, które wzięły udział w zamieszkach pod Stonewall w 1969 roku – wydarzeniu, które zapoczątkowało współczesny ruch LGBTQ+. Do dziś ich obecność podczas parad równości ma wymiar symboliczny – jako wyraz odwagi, niezgody na opresję i potrzeby bycia sobą.

Pierwsza drag queen w historii kina

A co z kinem? Pierwszy film, w którym pojawiła się postać drag queen, to “The Countess Charming” z 1917 roku – aktor Julian Eltinge wcielił się tam w rolę rosyjskiej hrabiny.

W Polsce pionierem był Eugeniusz Bodo, który w filmie “Piętro wyżej” (1937) wcielił się w Mae West i zaśpiewał kultowy dziś “Sex appeal”.

Wielobarwna historia drag queens

Warto dodać, że w powojennych Niemczech występy typu travesti były popularną formą estradowej rozrywki – choć często całkowicie oderwaną od środowisk LGBT. Była to po prostu forma kabaretu, w której płciowe maskarady traktowano jako element scenicznego żartu.

To tylko fragment tej historii – barwnej, różnorodnej i pełnej niespodzianek. Ale jedno jest pewne: drag queen to nie moda ostatnich lat, ale wręcz tradycja, która przez wieki zmieniała się wraz z kulturą i społecznymi normami.

Jak kreują się drag queens?

Jak powstaje drag queen? To znacznie bardziej złożony proces niż tylko założenie peruki i makijażu. Drag queen to świadomie wykreowana postać sceniczna – barwna, często przerysowana, teatralna. I właśnie o to chodzi.

Makijaż jest zazwyczaj mocny, wręcz karykaturalny – wyostrza rysy, przerysowuje kobiece cechy, tworzy efekt maski. Uzupełniają go kostiumy – lśniące, obcisłe, pełne cekinów, piór, lateksu lub tiulu. Wszystko po to, by podkreślić dramatyzm i spektakularność występu, a nie po to, by “udawać kobietę”. Jak mówi Madame Zaza: Wiele osób myli drag queen z transwestytami, a to bardzo duży błąd! Nawet w garderobie robiąc makijaż czy ubierając klipsy i perukę czuję się facetem i myślę jak facet.

Celem nie jest “udawanie kobiety” w codziennym sensie. Drag queen to postać – nie tyle kobieca, co inspirowana kobiecością znaną z kultury popularnej. Często pojawia się tu parodia gwiazd estrady – Madonny, Cher, Britney Spears. Ale równie często drag to zupełnie autorska kreacja: królowa fantasy, złośliwa diva albo wulgarna kabareciara.

RuPaul, jedna z najsłynniejszych drag queen na świecie, tłumaczy to tak: Nigdy nie udawałem, że jestem kobietą. Ile widzieliście kobiet, noszących siedemnastocentymetrowe obcasy, półtorametrowe peruki i obcisłe sukienki? Nie ubieram się jak kobieta, ubieram się jak drag queen!

Występ drag queen często łączy taniec, lipsync (czyli poruszanie ustami do nagrania) i interakcję z publicznością. Jest to forma rozrywki, ale też komentarza społecznego – za pomocą przesady i parodii obnaża stereotypy dotyczące płci, wyglądu, seksualności.

Mity i fakty na temat drag queens

Mitów na temat drag queens jest sporo – i wiele z nich powraca jak bumerang, szczególnie w dyskusjach prowadzonych poza społecznością LGBT+. Rozwiejmy kilka z nich.

Mit: Drag queen musi być gejem/osobą transpłciową

Drag queen nie muszą być gejami. Nie są też automatycznie osobami transpłciowymi. Drag nie ma związku z tożsamością płciową czy orientacją seksualną – jest performansem, który ma bawić publikę. 

Po zejściu ze sceny artysta może być osobą heteroseksualną, żyjącą na co dzień z dala od blasku reflektorów. Dlatego ważne jest rozróżnienie między postacią sceniczną (do której najczęściej zwracamy się w rodzaju żeńskim), a osobą, która ją gra.

Mit: Drag queen to tylko kabaret i przebieranki

Drag queens tworzą sztukę. Owszem – czasem zabawną, często prowokacyjną, ale wciąż opartą na choreografii, makijażu, stylizacji, aktorstwie i pracy z publicznością. Występ drag queen potrafi łączyć elementy tańca, muzyki, polityki i performance’u. To nie “przebieranki”, tylko pełnoprawna forma sceniczna, tak samo jak chociażby satyra czy komedia. Co więcej – forma ta wymaga sporo wysiłku podczas przygotowań oraz już na scenie.

Mit: Drag queen to wymysł zepsutego zachodu

Choć dziś drag jest bardziej widoczny – dzięki mediom, festiwalom i programom jak “RuPaul’s Drag Race”, nie jest to nowe zjawisko. Mężczyźni grający kobiety (i odwrotnie – choć to znacznie rzadziej spotykane w historii) to tradycja obecna w teatrze od wieków – od antycznej Grecji, przez elżbietański teatr, po kabuki i operę.

Mit: Drag queens nie mają nic wspólnego z codziennym życiem

A czy jakakolwiek sztuka musi nawiązywać do życia codziennego? Mimo to występy drag queens bywają satyrą polityczną, komentarzem do stereotypów płci, krytyką mediów czy mody. Postacie sceniczne bywają bardziej wyraziste niż codzienność, ale czerpią z niej pełnymi garściami. W tym przerysowanym świecie nadal możemy odnaleźć cząstkę siebie – trzeba tylko mieć otwarta głowę. 

Mit: Każda drag queen to ten sam styl

Wręcz przeciwnie. Są drag queens glamour, które wyglądają niemal jak żywe lalki. Są gotyckie, punkowe, kampowe, minimalistyczne postacie. Jedne robią stand-up, inne tańczą, jeszcze inne specjalizują się w lipsyncu lub sztuce drag king. Drag to nie uniform – to możliwość wyrażania siebie poprzez sztukę lub kreowania takiej postaci, jak podpowiada wyobraźnia.

Jakie są znane drag queens na świecie? 

Do najbardziej znanych drag queens na świecie należą:

• Conchita Wurst – to postać kreowana przez Thomasa Neuwirtha, która “pochodzi z górskiej części Austrii”. Conchita została laureatką 59. Konkursu Piosenki Eurowizji w 2014 roku,
• DQ – postać kreowana przez duńskiego piosenkarza disco – Petera Andersena. Reprezentowała Danię w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji w 2007 roku,
• Kim Lee – osobowość sceniczna stworzona przez Andy’ego Nguyena,
• Pabllo Vittar – postać tę stworzył Phabullo Rodrigues da Silva. Pabllo pochodzi z São Luis w Brazylii,
• Sestre – słoweńskie trio drag queen (tworzone przez Tomaža Mihelicia, Damjana Levca i Srečkę Blasu), które w 2002 roku reprezentowało Słowenię w 47. Konkursie Piosenki Eurowizji, łącząc popową muzykę z estradowym performansem,
• Wierka Serdiuczka – barwna postać sceniczna wykreowana przez ukraińskiego artystę Andrija Danyłkę, która zdobyła drugie miejsce dla Ukrainy w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji w 2007 roku, łącząc pop, dance i folk z humorem i widowiskowością.

Jakie są znane drag queens w Polsce?

W Polsce drag queens jest naprawdę wiele. Przyjrzyjmy się tym najbardziej znanym.

Adelon

Adelon to sceniczna tożsamość Łukasza Rembasa – charakteryzatora, artysty-performera i filmowca amatora, który zdobył popularność dzięki występowi w polskiej edycji programu “Mam Talent”. 

Adelon wyróżnia się mistrzowskim opanowaniem sztuki impersonacji – największe uznanie przyniosły mu występy jako Adele, z niezwykłą precyzją odwzorowujące zarówno wygląd, jak i sposób poruszania się oraz mimikę brytyjskiej piosenkarki.

Jednak Adelon to nie tylko Adele – Rembas tworzy też brawurowe kreacje innych ikon popkultury, takich jak Magda Gessler czy Violetta Villas, zawsze łącząc perfekcyjny makijaż, stroje i gestykulację z humorem oraz teatralnym przerysowaniem. Jego prace to popis charakteryzatorskiej precyzji i pełnoprawne performanse z pogranicza kabaretu i teatru.

Charlotte

Charlotte to drag persona Daniela Michalskiego – aktywisty LGBT, polityka związanego z Partią Zielonych i pierwszego drag performera, który kandydował do Parlamentu Europejskiego. Michalski wykorzystuje postać Charlotte nie tylko jako artystyczne alter ego, ale też jako narzędzie politycznego przekazu i widzialności osób nieheteronormatywnych w przestrzeni publicznej.

Charlotte pojawia się na scenie w efektownych stylizacjach, ale równie często zabiera głos w sprawach społecznych – z mównicy, na protestach, podczas debat. Jej obecność jest manifestem – łączy odwagę, aktywizm i sztukę performansu w spójną całość, która przełamuje stereotypy i walczy o równość nie tylko na scenie, ale i w życiu codziennym.

Żaklina

Żaklina to sceniczna kreacja Jacka Kudlińskiego – artysty, który dał się poznać szerszej publiczności jako uczestnik polskiej edycji programu “Mam Talent”. Jej występy łączą klasykę dragowego przerysowania z elementami kabaretowego humoru i estradowego blichtru.

Na scenie Żaklina bawi się stereotypami i formą – efektowne stroje, mocny makijaż i celowe przerysowanie kobiecości stają się narzędziem do tworzenia spektakli z dużą dawką autoironii i dystansu.

Shady Lady

Shady Lady, czyli Sebastian Mucha, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci na polskiej scenie drag. Jest nie tylko performerką i artystką estradową, ale także aktywistką działającą na rzecz społeczności LGBT+.

Jej drag to połączenie estetyki glamour z zaangażowaniem społecznym – występuje zarówno na scenach klubowych, jak i podczas wydarzeń równościowych. Shady Lady to postać, która pokazuje, że drag queen może być formą sztuki, rozrywki i protestu jednocześnie.

Papina McQueen

Papina McQueen to sceniczna tożsamość Pawła Rupali – drag queen związanej z krakowskim Teatrem BARAKAH, która łączy sztukę performansu z działalnością artystyczną w teatrze. Jej styl to połączenie teatralności, campowego humoru i wyrazistego wizerunku.

Znana szerszej publiczności z udziału w telewizyjnym “Fort Boyard”, Papina McQueen przekracza granice typowego show dragowego – tworzy własne programy artystyczne, pojawia się w spektaklach teatralnych i nieustannie eksperymentuje z formą. Dla wielu widzów jest żywym dowodem na to, że drag może być pełnoprawną formą sztuki scenicznej.

Ka Katharsis

Ka Katharsis to polska drag queen, postać sceniczna tworzona przez artystkę identyfikującą się jako osoba transpłciowa i niebinarna. Jest także performerką i aktywistką na rzecz osób LGBT+, znaną z zaangażowania społecznego oraz występów podkreślających różnorodność tożsamości płciowych.

Lulla la Polaca

Lulla la Polaca to polska drag queen kreowana przez Andrzeja Szwana. Jest ona znana jako najstarsza aktywna performerka drag w Polsce. Łączy sceniczną elegancję z doświadczeniem i zaangażowaniem w życie artystyczne i społeczne.

Jak widzisz, drag queen to forma sztuki, której warto się bliżej przyjrzeć, zamiast tylko krytykować. Artystki i artystki, które kreują te postacie, mają światu coś ważnego do przekazania, a robią to w sposób, który jest najbliższy ich sercu.