Co warto zobaczyć w Koszalinie?

Koszalińska legenda

Wrocław ma krasnale, Kołobrzeg – Mariany, a Koszalin… Julki. Według legendy to skromne i urocze skrzaty, które kiedyś zamieszkiwały tereny nad brzegiem Jeziora Jamno. Ich kurhan miał leżeć pomiędzy Jamnem a Łabuszem (dziś oba są częściami miasta). Julki stroniły od ludzi, ale w razie potrzeby dzieliły się z nimi swoimi zapasami. Gospodarze odwdzięczali się, zostawiając im podczas zbiorów nieco plonów na polach. 

Dziś Julki możesz zobaczyć na końcu ul. Promowej, zaraz obok Przystani Jamno. Stoi tam pomnik legendarnego skrzata, który trzyma w rękach bochenek chleba.[1]

Zwiedzanie Koszalina – atrakcje warte uwagi

Koszalin ma do zaoferowania wiele atrakcji zarówno na solo tripy, jak i podróże we dwoje czy z dziećmi. 

Jezioro Jamno

Miejsce, które stanowi serce sportów wodnych. Zobaczysz tu (i spróbujesz swoich sił) żeglarstwo, windsurfing i kitesurfing, a także kajakarstwo i inne dyscypliny. Są tam także wędkarze, którzy cierpliwie łowią płocie, karasie, okonie oraz szczupaki.

A samo Jamno? To ogromny zbiornik wodny, który niegdyś był częścią zatoki morskiej. Dziś nadal ma połączenie z Bałtykiem, ale tylko w jednym miejscu – poprzez Jamieński Nurt. Ma on ok. 0,7 km długości. W czasie sztormów przepływało nim mnóstwo wody do jeziora, dlatego też zbudowano tam wrota sztormowe, które zamykają się automatycznie w razie potrzeby. Później dostawiono betonowo-stalowy falochron o długości 200 m i wysokości 5 m. 

Zalew Wodna Dolina

Choć Koszalin nie ma bezpośredniego dostępu do morza, możesz zażyć kąpieli w jednym z wielu sztucznych zbiorników wodnych. Najbardziej znana jest Wodna Dolina, która znajduje się przy ul. Sybiraków. Czekają tam na ciebie m.in. piaszczysta plaża, plac zabaw dla najmłodszych, siłownia na świeżym powietrzu, pływająca fontanna, strzeżone kąpielisko, ścieżki spacerowe i rowerowe czy boisko do gry w siatkówkę plażową. Są tam także punkty gastronomiczne, więc możesz zjeść coś smacznego, a także zaplecze sanitarne.[2]

Muzeum w Koszalinie 

Pierwsze muzeum w Koszalinie powstało w 1879 roku za sprawą niemieckiego Towarzystwa Naukowego, a pierwsza wystawa pojawiła się 33 lata później. Dlaczego tak? Ponieważ pierwsza próba się nie powiodła, a eksponaty otrzymało muzeum w Szczecinie. W 1910 roku Towarzystwo Krajoznawcze i Ochrony Kraju utworzyło muzeum, któremu udało się zorganizować inauguracyjną wystawę. Placówka funkcjonuje po dziś dzień.[3] Co w niej zobaczysz?

• zbiory archeologiczne, czyli eksponaty z Pomorza, które pochodzą z czasów od neolitu aż po średniowiecze,
• zbiory historyczne, czyli dzieje Koszalina i okolic od samego początku jego istnienia (w tym medale, numizmaty, ekslibrisy, meble itd.),
• zbiory etnograficzne, czyli zabytki rzemiosła, sztuki ludowej i kultury całego Pomorza. 

To jeszcze nie wszystko. Muzeum w Koszalinie organizuje także:

• Jarmarki Jamneńskie,
• Targi Młyńskie,
• inne wydarzenia plenerowe. 

W jednym z budynków muzeum funkcjonuje chętnie odwiedzana restauracja “Gospoda Jamneńska”. 

Domek Kata

Stoi przy ul. Grodzkiej 3. Jest to gotycka kamienica z XV wieku. Na charakterystyczny, trapezowy kształt, ponieważ obok biegły dawniej mury miejskie. Sam budynek to perełka architektury, więc warto zobaczyć go z zewnątrz. Ale w środku kryje ciekawą historię: mieszkał w niej kat, który pracował w Koszalinie od 1464 roku. Wtedy właśnie prawo do sądów i wydawania wyroków rada miejska wykupiła od biskupa. Kat wykonywał wyroki śmierci za ciężkie przestępstwa, np. rodzicobójstwo. Oczywiście karał też “czarownice”. Egzekucji dokonywano na Wzgórzu Wisielców oraz przy ul. Dąbrowskiego (czasem także na rynku, ale na to “zasługiwali” jedynie szlachetnie urodzeni). Ostatni wyrok wykonano w 1893 roku, ale rodzina kata nadal zamieszkiwała w tej kamienicy aż do okresu międzywojennego. Musisz bowiem wiedzieć, że zawód kata przechodził z ojca na syna.

Dziś w budynku mieści się Teatr Propozycji “Dialog” im. Henryki Rodkiewicz.[4]

Skansen Kultury Jamneńskiej 

Znajduje się on niedaleko dawnego miejsca egzekucji przy ul. Dąbrowskiego. Funkcjonuje od 1982 roku w Dziale Etnograficznym Muzeum w Koszalinie. Zobaczysz w nim m.in.:

• zabytki kultury pomorskiej oraz jamneńskiej, a także grup przesiedleńczych,
• wytwory współczesnej sztuki ludowej,
• rękodzieło,
• zagrodę rybacką wraz z chatą, w której zgromadzono eksponaty z Jamna i Łabusza z XIX i XX wieku. 

Park Książąt Pomorskich

Jeśli potrzebujesz wytchnienia na łonie natury, koniecznie wybierz się do Parku Książąt Pomorskich. Znajdziesz w nim ponad 120 gatunków i odmian drzew oraz krzewów. Jest w nim także najstarsze drzewo w całym mieście, czyli klon jawor. Nazywany jest “drzewem czarownic”. Ma około 300 lat (więc mógł widzieć “czarownice”). Jest to jedna z niewielu pozostałości dawnego ogrodu zamkowego.

Niestety, wichura zniszczyła drzewa w 2011 roku. Postanowiono jednak go nie wycinać, przez co pień zaczął puszczać nowe pędy. Dziś możesz więc zobaczyć “nowe” drzewo o starych korzeniach. 

Koszalińska Kolej Wąskotorowa

Kolej Wąskotorowa powstała w Koszalinie jeszcze za czasów pruskich, czyli w XIX wieku! Miała ona za zadanie ułatwiać transport do i z cegielni, gorzelni, gospodarstw rolnych oraz przedsiębiorstw. Na drogach gruntowych to zadanie było zbyt trudne i problematyczne. Budowę rozpoczęto w 1898 roku i ze względów oszczędnościowych wybrano mniejszy rozstaw szyn – 750 mm (standardowo jest to 1435 mm). Pół roku później odbył się pierwszy kurs na trasie Koszalin-Manowo-Nacław (32 km).  Z czasem dochodziły także inne odcinki, dzięki czemu kolej mogła dojechać do wielu miejscowości. 

W 1945 roku Armia Czerwona zdemontowała niemal wszystkie tory i wywiozła je do ZSRR wraz z całym taborem kolejowym. Ocalał tylko jeden odcinek Świelino-Białogard. Później kolejkę odbudowano. Prace zakończyły się w 1952 roku. Wtedy też kolej działała najprężniej, przewożąc setki tysięcy ludzi i ton towarów. W latach 90. kolej odnotowała najniższe wyniki, więc zaczęto likwidować niektóre odcinki. Później doszło do wykolejenia pociągu z powodu złego stanu technicznego torów, przez co zamknięto kolejny odcinek. Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa została zamknięta w 2001 roku.

Na tym się jednak nie skończyło, bo 4 lata później zarejestrowane zostało Towarzystwo Koszalińskiej Kolei Wąskotorowej. Postanowiło ono przywrócić “czasy świetności” kolei, ponieważ jest ona nie tylko zabytkiem, ale także dziedzictwem kultury technicznej. Dzięki Towarzystwu Koszalińskiej Kolei Wąskotorowej:

• organizowane są pikniki rodzinne wraz ze zwiedzaniem lokomotywowni oraz przejazdem ręczną drezyną,
• możesz zwiedzać lokomotywownię w ramach Nocy Muzeów,
• możesz przejechać się kolejką wąskotorową,
• w Koszalinie znajduje się spora część taboru kolejowego (m.in. lokomotywa Lxd2, wagon barowy BTxhi, wagon pasażerski Bxhpi, wagon letni oraz dwa brankardy),
• przywrócona została trakcja parowa (parowóz Px48-3901 jeździ na trasie do Rosnowa).[5]

Dokładny rozkład jazdy warto sprawdzić na stronie Koszalińskiej Kolei Wąskotorowej, ponieważ pociąg korzysta z różnych lokomotyw oraz nie jeździ codziennie.[6]

Papugarnia w Koszalinie

To jedno z najpiękniejszych i najciekawszych miejsc w Koszalinie. Czeka tam na ciebie 70 egzotycznych papug z Ameryki Południowej, Indonezji, Australii i nie tylko. Te barwne ptaki są oswojone, możesz więc je dotknąć i nakarmić (warunek: karmę kupujesz na miejscu, bo Papugarnia bardzo dba o dobrostan podopiecznych). Ptaki latają swobodnie i jeśli zechcą, mogą nawet usiąść ci na ramieniu czy ręce. Pracownicy za to chętnie opowiadają o papugach i odpowiadają na wszelkie pytania. 

Zanim jednak wejdziesz do środka, musisz wiedzieć, że papugi to takie kolorowe sroki. Lubią wszystko, co się błyszczy, świecie, odstaje i dynda. Dlatego zdejmij wszystkie kolczyki, pierścionki, łańcuszki itd. 

PS W papugarni można zorganizować przyjęcie urodzinowe! [7]

Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie 

Znajdziesz w nim stałą wystawę “Historia polskiej broni przeciwlotniczej”, która składa się z m.in.:

• przedmiotów odnalezionych na terenie dawnego obozu jenieckiego Stalag Luft IV Gross Tychow,
• pamiątek związanych z Ligą Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej,
• eksponatów ukazujących rozwój polskiej broni przeciwlotniczej i zmieniającej się taktyki jej użycia,
• eksponatów broni palnej,
• archiwaliów dotyczące działalności wojsk OPL,
• pamiątek po koszalińskich jednostkach wojskowych. 

Jeśli jesteś fanem militariów, pewnie interesują cię konkrety. A więc w muzeum czekają na ciebie chociażby:

• 23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2 na samochodzie Star 266,
• przeciwlotniczy zestaw rakietowy “Dźwina”,
• 85 mm armata przeciwlotnicza wz. 39,
• PZR S-125M Newa,
• stacja radiolokacyjna pomiaru wysokości PRW-9 “Zofia”,
• rakieta 3m8m3 Pzr 2k-11 “Krug”,
• samolot TS-11 Iskra,
• rządowy samolot Jak-40.

Oprócz tego pojawiają się wystawy czasowe. Przykładowo w 2022 roku miały miejsce m.in.:

• Mazurek Dąbrowskiego w 225 rocznicę utworzenia Legionów Polskich we Włoszech,
• Symbole żołnierskiej tradycji zaklęte w ryngrafach i pamiątkowych grawertonach,
• Wielka historia w małych przedmiotach.[8]

Pałac Ślubów w Koszalinie

W Koszalinie znajduje się budynek z XVI wieku. Przez lata był wielokrotnie przebudowywany i odbudowywany (np. po pożarze z 1718 roku, kiedy spłonął praktycznie cały). Od 1982 roku funkcjonuje jako Pałac Ślubów. 

Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej

Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej zostało w 1991 roku poświęcone przez Jana Pawła II, przez co przyciąga tysiące turystów rocznie. Znajdziesz je na Górze Chełmskiej, nieopodal fundamentów kaplicy NMP z XII wieku. Kaplica została zburzona i spalona w wyniku reformacji luterańskiej w XVI wieku. Nowe sanktuarium powstało w 1991 roku. 

Samo miejsce jest piękne i warto je odwiedzić. 

Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP

Katedra została wybudowana w latach 1300-1333 jako trzynawowa bazylika z potężną wieżą. Od XVI do XX wieku była świątynią ewangelicką. Jest to najstarszy koszaliński zabytek. W środku znajdziesz gotycki krucyfiks, trzynastowieczną chrzcielnicę oraz neogotyckie organy. 

Fontanny w Koszalinie

Na koniec wycieczki mamy dla ciebie miejsca idealne na upały, czyli koszalińskie fontanny. Jest ich kilka, a każda jest na swój sposób wyjątkowa. Najbardziej zachęcamy jednak do odwiedzenia Fontanny Muzycznej na Rynku Staromiejskim. Codziennie odbywają się tam pokazy woda-światło, a oprócz tego w specjalnych godzinach są także pokazy “tańczących fontann”:

• od poniedziałku do piątku o 19:00 – muzyka lat 80. i 90. (polska i filmowa),
• od poniedziałku do piątku o 21:00 – muzyka lat 90. (polska i filmowa),
• w soboty i niedziele o 13:00 – muzyka dla dzieci,
• w soboty i niedziele o 20:00 – muzyka filmowa lat 50. i 60.,
• w soboty i niedziele o 21:00 – muzyka poważna i filmowa. 

Są także:

• fontanna stacjonarna w Parku Książąt Pomorskich (tam także zobaczysz pokazy woda-światło),
• fontanna pływająca w Parku Książąt Pomorskich,
• fontanna kula na Placu Teatralnym (przed głównym wejściem do Bałtyckiego Teatru Dramatycznego),
• fontanna rzeka na Placu Teatralnym (obok kaplicy św. Gertrudy).

Jak widzisz, Koszalin ma wiele do zaoferowania. Naprawdę warto go odwiedzić przynajmniej na kilka dni. 

Przypisy:

[1] https://www.koszalin.pl/pl/page/julki-legenda-o-krasnoludkach (dostęp z 20.06.2024)

[2] https://www.koszalin.pl/pl/page/wodna-dolina (dostęp z 20.06.2024)

[3] https://muzeum.koszalin.pl/?q=node/7 (dostęp z 20.06.2024)

[4] https://cikit.koszalin.pl/index.php/co-robic/zabytki/domek-kata-kamienica-gotycka-z-xv-w (dostęp z 20.06.2024) 

[5] http://waskotorowka.koszalin.pl/o-nas/ (dostęp z dnia 21.06.2024)

[6] http://waskotorowka.koszalin.pl/rozklad-jazdy/ (dostęp z dnia 21.06.2024)

[7] https://papugarniakoszalin.pl/ (dostęp z dnia 21.06.2024)

[8] https://muzeumsp.pl/muzeum-obrony-przeciwlotniczej/ (dostęp z dnia 21.06.2024)