Wpływ zespołów na kulturę popularną: Jak muzyka kształtuje społeczeństwo?

Muzyka a społeczeństwo

Andreas Silberman powiedział, że muzyka to zjawisko społeczne, które jest formą działania i komunikowania się ludzi. Ta definicja pojawiła się za jego życia, a więc na przełomie XVII i XVIII wieku. 

To, że muzyka ma duży wpływ na społeczeństwo, wiadomo już od starożytności. Ale szerokie badania nad tym zjawiskiem rozpoczęły się dopiero w XX wieku.

Dr hab. Barbara Jabłońska, która zajmuje się socjologią, uważa, że muzyka jest takim elementem kultury, który przekazuje różne wartości oraz pomaga w ich interpretacji. Według niej muzyka uaktywnia interakcje społeczne. Co więcej, muzyka może określać także zasady i normy postępowania. Jest to szczególnie widoczne w subkulturach, które różnią się od siebie nie tylko słuchanym gatunkiem muzycznym, ale także wyglądem, przekonaniami czy wartościami. 

Samo tworzenie muzyki jest determinowane przez potrzeby i zmiany społeczne oraz kulturowe. Często można usłyszeć utwory o politycznym czy ideologicznym zabarwieniu, które nawiązują do aktualnej sytuacji na świecie bądź w danym regionie. To, jak muzycy podejdą do tematu, ma wpływ na to, jakie zdanie na jego temat będą mieć ich słuchacze. 

Funkcje społeczne muzyki

Muzyka pełni różne funkcje społeczne:

• komunikacyjną,
• integracyjną,
• tożsamościową,
• użytkową,
• polityczną,
• ekonomiczną,
• ludyczną. 

Oprócz tego muzyka pełni ważną dla społeczeństwa funkcję religijną. Choć jest ona różna dla każdej religii, to w każdej z nich jest obecna. Poprzez muzykę ludzie jednoczą się, wspólnie modlą i przeżywają ważne chwile. 

Wpływ muzyki na społeczeństwo w XXI wieku

Wraz z rozwojem technologii, muzyka zaczęła odgrywać jeszcze większą rolę w życiu społeczeństwa niż wcześniej. Piosenki bardzo często opierają się na prostych, łatwych do zapamiętania schematach (szczególnie jeśli chodzi o muzykę popularną). To zjawisko wykorzystywane jest w reklamach. Mają one zostać zapamiętane przez konsumentów. Pomyśl sam, ile razy do znudzenia nuciłeś melodię z reklamy. Nie przypominasz sobie? A spróbuj przeczytać: “Dłuższe życie każdej pralki to Calgon” (zaśpiewałeś to w myślach? Właśnie o to chodziło twórcom reklamy!). 

Muzyka odtwarzana w sklepach także jest wybierana intencjonalnie. Ma skłonić ludzi do wydania większej ilości pieniędzy. 

No dobrze, ale jak mają się do tego wszystkiego zespoły? Przeanalizujmy to!

Wpływ zespołów na społeczeństwo

Zespoły muzyczne, mniej lub bardziej świadomie, korzystają z różnych funkcji muzyki. Większość twórców chce, by ich piosenki były słuchane przez jak największe grono fanów, co przekładałoby się na ich zarobki. 

Funkcja komunikacyjna

Poprzez melodię i tekst muzycy komunikują się ze swoimi słuchaczami. Mogą w ten sposób przekazać pewne wartości czy przekonania, które zakiełkują w głowach odbiorców, a później wydadzą plony (to czy będą one dobre, czy też nie, to już kwestia indywidualna). Oprócz tego funkcja komunikacyjna pomaga w dzieleniu społeczeństwa na tych, którzy rozumieją dany przekaz i na tych, którzy go nie rozumieją. W ten sposób właśnie zespołu zbierają swoich fanów. Ci, do których przekaz nie trafia, nie będą zbyt chętnie słuchać danej kapeli.

Funkcja integracyjna

Zespoły muzyczne mają rzesze fanów. Choćby nawet była to najmniej znana kapela, będzie miała swoich zwolenników. A to oznacza, że mogą się oni integrować zarówno z muzykami, jak i między sobą. Jest to szczególnie zauważalne podczas koncertów rockowych czy metalowych, gdy obcy dla siebie ludzie zaczynają razem tańczyć pogo i jednocześnie dbać o bezpieczeństwo nie tylko swoje, ale też innych. To właśnie integruje i tworzy znajomości, które mogą przetrwać przez długi czas (szczególnie, że stworzyła je uwielbiana przez wszystkich muzyka).

Funkcja tożsamościowa

Wokół różnych zespołów muzycznych tworzą się grupy fanów oraz całe subkultury (choć te raczej dotyczą tylko poszczególnych gatunków muzycznych, np. punki, metalowcy). Swego czasu pojawiło się zjawisko Beatlemanii, które związane było z zespołem The Beatles. Fani kapeli mogli stworzyć swoją tożsamość na bazie tego, co prezentowali sobą muzycy. Mogli też poczuć się częścią jednej, wielkiej społeczności. 

Funkcja tożsamościowa jest szczególnie zauważalna wśród młodych ludzi, którzy poszukują swojego “ja“. Zaczynają się oni ubierać i wyglądać tak, by widać po nich było, że są fanami konkretnego zespołu. To pomaga im także znaleźć przyjaciół i kumpli, którzy lubują w tym samym gatunku muzycznym (choć czasem zdarza się, że przez odmienny wygląd młodzi ludzie są wykluczani). 

Funkcja użytkowa

Funkcja użytkowa muzyki jest związana z codziennym życiem. Utwory jazzowe czy klasyczne mogą być wykorzystywane np. w muzykoterapii czy relaksacji. 

Swego czasu krążył mem o tym, że w jednym ze skandynawskich więzień osadzonych torturuje się muzyką Metalliki. Nie wiemy, czy to prawda, ale wiemy za to, że muzyka faktycznie niejednokrotnie była wykorzystywana przez różne służby do torturowania zatrzymanych osób. W więzieniu Guantanamo Amerykanie torturowali więźniów m.in. Queenem czy Marilynem Mansonem. W Rosji do tego celu wykorzystywano AC/DC oraz Bon Jovi. Fanom metalu i rocka mogłoby się to wydawać całkiem fajne, ale niestety, wcale takie nie było. Służby na ogół włączały jedną piosenkę w kółko i w kółko przez całą dobę. Przed wykorzystywaniem twórczości muzycznej do torturowania protestowały takie kapele, jak m.in. AC/DC, Rage Against the Machine oraz Massive Attack. Apelowały one do odtajnienia listy “przebojów” i zaprzestania torturowania ludzi w ten sposób. 

Jeśli chodzi o przyjemniejsze wykorzystanie muzyki, to oczywiście towarzyszy ona społeczeństwu podczas imprez i różnego rodzaju wydarzeń od typowo muzycznych, aż po sportowe czy nawet szkolne. 

Funkcja polityczna

„Zamknięte cmentarze to na skutek zdarzeń
Ostatnich tygodni, ostatnich wydarzeń
Na łańcuchy patrzę, ocieram łzy

Tak jak i Ty
Tak jak i Ty 

Otwiera się brama, ja nie wierzę oczom
Czy jednak się rzeczy inaczej potoczą
Podbiegam, twoje karki krzyczą “stój!”
Bo Twój ból jest lepszy niż mój”.

Piosenki Kazika Staszewskiego są świetnym przykładem funkcji politycznej muzyki. Artysta pisze piosenki, które nawiązują do władzy i polityki (choć sam uważa się za apolitycznego i niezwiązanego z żadną partią). Akurat w piosence „Twój ból jest lepszy niż mój” Kazik nawiązał do zamknięcia cmentarzy podczas pandemii i tego, że Jarosław Kaczyński jako jedyny uprzywilejowany mógł pojechać na cmentarz. Jego ból był ważniejszy niż reszty społeczeństwa. Z taką twórczością społeczeństwo może się utożsamiać. Niejednokrotnie piosenki tego typu stawały się wręcz hymnami ruchów społecznych.

Muzyka jest bardzo często wykorzystywana do pokazania, że zespoły czy nawet całe środowiska są przeciwne władzy lub systemowi. Z tego też powodu powstało wiele protest songu, które są formą publicznego sprzeciwu.

Funkcja ekonomiczna

Dawniej muzyka była dostępna tylko dla elit. Teraz każdy z nas może jej posłuchać. Zespoły dążą do tego, by ich piosenki były dostępne dla jak najszerszej grupy fanów, przez co wrzucają utwory na platformy typu Spotify. Również w przypadku koncertów stosowane są różne ceny biletów, dzięki czemu nawet mniej zamożne osoby mogą sobie pozwolić na taki wydatek.

Oprócz tego zespoły muzyczne, nawet te niewielkie, często angażują się w działalność charytatywną, dzięki czemu pomagają biedniejszym lub po prostu potrzebującym (np. specjalistycznego i bardzo drogiego leczenia). Niektóre kapele samodzielnie organizują całe koncerty charytatywne, inne zaś biorą udział w tworzonych przez innych artystów imprezach.

Funkcja ludyczna

Funkcja ludyczna muzyki jest zauważalna szczególnie w przypadku zespołów disco polo, dance i takich gatunków, które są obecne na imprezach. Ma ona za zadanie dawać społeczeństwu rozrywkę, np. w formie wspólnych tańców (co jest widoczne na koncertach i dyskotekach) czy nawet wspólnego śpiewania (to jeden z najfajniejszych momentów każdego koncertu). 

Sam widzisz, że każda kapela muzyczka ma ogromny wpływ na społeczeństwo. Kształtuje je, nawet jeśli robi to zupełnie nieświadomie.