Twórczość zespołów punkowych: Jakie są korzenie i ideologia tego gatunku?

Czym jest punk?

Punk to nie tylko muzyka, a cała subkultura młodzieżowa, która powstała pół dekady temu, bo już w latach 70. Jej zwolennicy nie godzili się na instytucjonalizację życia publicznego. 

Ideologia, która przyświeca punkom

Na początku było jednak nieco inaczej. Początkowym założeniem tego ruchu był brak ideologii (który przez innych mógłby zostać uznany właśnie za… ideologię). Jednak wraz z upływem czasu wszystko zaczęło się zmieniać. Ewolucja następowała bardzo powoli. Po kilku latach okazało się, że subkultura punkowa stała się ruchem społeczno-politycznym, który był przeciwnikiem instytucji. Według punków instytucje te ograniczały wolność człowieka. Rząd, wojsko, religia, policja, mass media, a nawet korporacje chciały kontrolować wszystko, co robił każdy człowiek na Ziemi. Wtedy też ten ruch zaczął być kojarzony z anarchistami. Co ciekawe, ich poglądy bardzo często były takie same, jak lewicy politycznej. Jednak w Polsce, która była wcześniej krajem komunistycznym, ta zależność była znacznie mniejsza niż na Zachodzie. 

Dzisiejsi przedstawiciele tego ruchu starają się wrócić do korzeni i porzucić jakąkolwiek ideologię. Inni zaś wolą po prostu posłuchać dobrej muzyki i nie interesują się subkulturą punkową czy jej typowym stylem życia.

Skąd wziął się punk rock? 

Pierwszym zespołem punkrockowym był Sex Pistols, a przynajmniej tak się powszechnie uważa. To jednak nie jest tak do końca prawda, ponieważ sama muzyka powstała jeszcze wcześniej, zanim formalnie powstała subkultura punkowa. Muzykę tą grały takie kapele jak The Stooges, Iggy Pop czy Ramones. Sex Pistols był więc pierwszym zespołem, który powstał w czasach, gdy cała subkultura była już znana na świecie i miała licznych zwolenników. Prekursorem gatunku jednak nie był.

Samo słowo „punk” w slangu oznacza „coś bezwartościowego”, „śmiecia”. Pojęcie to było początkowo używane tylko w odniesieniu do amatorskich zespołów, które tworzyły w gatunku garage rock. Dopiero z czasem zaczęło odnosić się do osobnego gatunku muzycznego, którego przedstawicielami w latach 70. byli Patti Smith Group oraz Television. To właśnie ich utwory są kojarzone z typowym punkiem (choć ich wizerunek, przynajmniej na początku, wcale nie miał związku z irokezami). 

Skąd wywodzi się punk rock? To muzyka, która swoje korzenie czerpie w różnych gatunkach, głównie w garage rocku. Warto jednak wiedzieć, że gatunek ten powstał jako opozycja do tradycyjnych zespołów rockowych z poprzednich lat. Punki oskarżały te kapele o zbytnią komercjalizację, porzucanie ideałów i przerost formy nad treścią, który miał zwiększać sprzedaż płyt i biletów na koncerty. Nie bez znaczenia był też wpływ aktualnej sytuacji politycznej i społecznej w latach 70. Społeczeństwo czuło się uciśnione i kontrolowane przez władze, przez co zaczynało się buntować. A muzyka była jednym ze środków wyrażania uczuć i poglądów. 

Choć wydaje nam się, że sytuacja była ciężka tylko w Polsce lub ewentualnie w całym bloku wschodnim, tak naprawdę cały świat czuł podobne emocje. Dlatego też w połowie lat 70. zespoły punkowe zaczęły pojawiać się w różnych częściach świata:

• w Stanach Zjednoczonych (Ramones, Blondie, Television, Patti Smith Group, Suicide, Richard Hell & The Voidoids),
• w Europie (Sex Pistols, The Clash, The Damned),
• w Australii (The Saints). 

Ich koncerty początkowo odbywały się tylko przed niewielką publiką w małych klubach nocnych, takich jak The 100 Club w Londynie czy The Masque w Hollywood. 

Grupy te grały prostą muzykę, która czerpała z tradycyjnego rock and rolla. Za to tematyka była nader skomplikowana. W piosenkach można było usłyszeć prowokacyjne wersy o seksualności, miłości, problemach młodych ludzi czy polityce. 

Wizerunek zespołów punkrockowych

Zespoły punkrockowe od samego początku miały pod górkę. Były oskarżane o nihilizm, chuligaństwo (z angielskiego „punk” oznacza także „łobuz”) oraz bezmyślność. I być może to była prawda, ale tylko w przypadku nielicznych artystów. W większości muzycy tworzyli fajne piosenki, prezentowali ciekawe stroje i przyciągali fanów poczuciem humoru, ironicznym podejściem do norm społecznych i kulturowych oraz polityki. 

Niestety, podczas koncertów pokazywali oni negatywny w odczuciu krytyków i niektórych fanów wizerunek. Na scenie używali wulgaryzmów i wyzwisk, rzucali przedmiotami, niszczyli instrumenty, a do tego pod sceną dochodziło do „dziwnych” zachowań, które dziś znamy jako taniec pogo. To, co dla największych fanów było doskonałą zabawą, dla osób trzecich wyglądało jak zwykłe zamieszki. Nic więc dziwnego, że ludzie bali się przedstawicieli tej subkultury.

Druga fala punk rocka

Punk, jak wszystko na świecie, ulegał ewolucji. W latach 80. pojawiła się druga fala, która zaczęła tworzyć hardcore punk. Przekaz piosenek z tego gatunku był, co zaskakujące, o wiele bardziej pozytywny niż w przypadku tradycyjnego punk rocka. Oczywiście w sensie ideologicznym zespoły zgadzały się z tezą o bezsensie życia, ale nie ograniczały się tylko do tej tematyki i narzekania. Pojawiły się nowe zespoły, takie jak Minor Threat czy Bad Religion, które przedstawiały w swoich utworach rozwiązania problemów, np. walka o swoje prawa w formie zorganizowanych protestów. 

Do głosu doszedł też anarchizm, który był szczególnie lubiany i promowany przez kapelę Crass. Jednocześnie powstawały także inne odłamy tego gatunku, takie jak chociażby emo core, który jest o wiele bardziej melodyjny i emocjonalny (z angielskiego „emo” to skrót od „emotional”, czyli „emocjonalny”). Ten gatunek w nieco bardziej popowej odsłonie przeżywa właśnie swoje odrodzenie i jest bardzo lubiany przez młodzież. 

Druga fala punk rocka była mniej zorganizowana i bardziej spontaniczna niż prekursorzy. Skupiała się ona na idei „zrób to sam”, co skutkowało m.in.:

• spontanicznym zakładaniem zespołów,
• spontanicznym tworzeniem czasopism (tzw. zinów, które dostarczały fanom informacji o muzyce, takich jak wywiady, relacje z występów czy recenzje albumów muzycznych) i wytwórni muzycznych. 

Prekursorzy punk rocka tworzyli muzykę o prostym brzmieniu. Druga fala postawiła na ekstrema i fuzje międzygatunkowe, które skutkowały powstaniem zupełnie innych brzmień. 

Dzisiejszy punk rock

Dziś punk rock jest gatunkiem, który ma znacznie mniejsze niż w latach 70. grono zwolenników. Są jednak zespoły, które się wybiły i są znane na całym świecie. Należą do nich zdecydowanie The Offspring i Green Day. Świadczą one jednak o tym, że punk stał się pod względem brzmienia łagodniejszy i bardziej przystępny dla masowego odbiorcy, a także bardziej komercyjny, co kłóci się z pierwotną ideologią całej subkultury. 

Ważne jednak jednak to, że na początku za bycie punkiem i „inny” wygląd czekało publiczne odrzucenie. Dziś indywidualizm w sposobie ubierania, uczesania, makijażu czy tatuaży jest o wiele bardziej akceptowalny.