Teatr plenerowy: Magia spektakli na świeżym powietrzu

Teatr plenerowy – wydarzenie dla każdego

Choć nie żyjemy już w tych czasach, kiedy na wyjście do teatru mogły sobie pozwolić tylko osoby bardzo zamożne, nadal dla wielu osób bilet na spektakl teatralny jest zdecydowanie zbyt drogi. Tym bardziej problem z zakupem biletów mogą mieć biedniejsze rodziny wielodzietne, dla których jednorazowe wyjście do teatru byłoby kosztem rzędu setek złotych.

Teatr plenerowy te bariery znosi i sprawia, że nawet osoby skrajnie biedne, czy właśnie rodziny wielodzietne, mogą obcować ze sztuką, nie tracąc przy tym całego swojego majątku. Dzieje się to z prostego powodu: wstęp na takie wydarzenia jest bezpłatny.

Można by się tu doszukiwać słabszej jakości, mniej spektakularnych widowisk czy gorszych aktorów, ale to nie jest prawda. Teatry, szczególnie te offowe, wychodzą naprzeciw ludziom i organizują takie wydarzenia z własnej inicjatywy. Często są one dofinansowane z budżetu miasta oraz licznych sponsorów przecinak takich jak większe firmy znajdujące się w konkretnym obszarze.

Różnorodność teatru plenerowego

Teatr plenerowy, tak samo jak tradycyjny, jest bardzo różnorodny. Jest między nimi jednak jedna, bardzo znacząca różnica: miejsce wystawiania spektakli. Widowiska pod gołym niebem nie mają ograniczonej przestrzeni gry oraz obserwacji. Nie ograniczają ich budynki, przez co tłem dla wydarzeń odgrywanych na scenie są naturalne krajobrazy lub dawna architektura. Takie przedstawienia odbywają się na wzgórzach, w ogrodach, nad jeziorami czy morzem, w ruinach zamków, na placach i w wielu innych miejscach. To wszystko sprawia, że spektakle nabierają zupełnie innego, nieco magicznego charakteru (szczególnie, gdy akcja nawiązuje do otaczającej jej scenerii, która staje się jednocześnie elementem przedstawienia). 

Nawiązanie do historii

Zamknięcie teatrów w budynkach jest dość nowym “wynalazkiem”. Dawny, starożytny teatr pojawił się zanim wynaleziono architektoniczne rozwiązania. Przedstawienia odgrywano w amfiteatrach, które często nie miały nawet dachów, chroniących ludzi przed słońcem czy deszczem. 

W średniowieczu za to organizowano widowiska pasyjne. Miały one miejsce poza murami miast, w plenerze. Tak samo prezentowane były przedstawienia ludowe, niezwiązane z kościołem. Później wymyślono, by przenieść spektakle do budynków, a o plenerze przypomniano sobie dopiero w XIX wieku. Korzystał z niego najczęściej teatr alternatywny. Wtedy też pomyślano o tych biedniejszych, którzy nigdy wcześniej nie mogli pozwolić sobie na obcowanie ze sztuką tego rodzaju. Dzięki wyjściu teatru w plener, stał się on bardziej dostępny dla “szarego Kowalskiego”. Dziś w teatrze plenerowym możemy poczuć swoje korzenie.

Romantyczność, ludowość i magia

Przedstawienia, które nawiązują do ludowości, stają się w plenerze bardziej magiczne. O wiele realistyczniej, a przez to i romantyczniej, wyglądają odgrywane obrzędy Nocy Kupały o zmroku w teatrze plenerowym, niż na sztucznie oświetlonej scenie. W plenerze możemy poczuć się tak, jakby to wszystko działo się naprawdę i jakbyśmy brali udział w pradawnych ceremonaich. Przez to na chwilę zapomnimy o szarej codzienności. 

Podobnie rzecz ma się w przypadku inscenizacji plenerowych, które nawiązują do wydarzeń historycznych. Coroczna “Bitwa pod Grunwaldem” przyciąga tak wielu widzów nie tylko przez wspaniałych aktorów, ale także przez to, że odbywa się w miejscu, w którym przed wieloma laty toczyły się prawdziwe bitwy. Możemy przez to poczuć się jak bohaterowie tamtych wydarzeń (na szczęście w bezpiecznych warunkach). Choć ta rekonstrukcja historyczna przez niektórych nie jest uznawana za teatr plenerowy, zdecydowanie nim jest, choć w nietypowej formie.

Teatr plenerowy w praktyce, czyli gdzie warto zobaczyć spektakle pod gołym niebem

W całej Polsce odbywa się mnóstwo wydarzeń związanych z teatrem plenerowym. Są to zarówno pojedyncze pokazy (np. Teatr Baniek Mydlanych dla dzieci) jak i całe festiwale. Oto kilka z nich.

FETA, czyli Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych w Gdańsku

W 2024 roku odbywał się XXVI Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych w Gdańsku. Podczas niego widzowie mogli zobaczyć kilkanaście przedstawień teatralnych z różnych stron świata. Całe trzydniowe wydarzenie odbywało się w Parku Reagana na Przymorzu, dzięki czemu każdy mógł wziąć w nim udział.

Przedstawienia wystawiane podczas festiwalu były niezwykle różnorodne. Widzowie mogli zobaczyć spektakle:

• cyrkowe i zabawne,
• poetyckie i liryczne,
• z ubogą scenografią lub wręcz przeciwnie z wielkim rozmachem,
• z prostotą środków i nie tylko.

Co więcej, nie wszystkie spektakle były polskie, ponieważ na FETĘ przyjechali także artyści z zagranicy. Wśród spektakli były takie jak chociażby:

• “Shake, Shake, Shake” Cia. PakiPata z Hiszpanii,
• “Cafe Silencio” Teatr Pantomimy MIMO z Warszawy,
• “Opowieść z szafy” Teatr Malowany Piosenkami z Olsztyna,
• “Jane Blond” Dansk Rakkerpak z Danii,
• “Sweet Home on Wheels” Studium Actoris & Adrian Schvarzstein z Norwegii/Hiszpanii,
• “Światło jest w nas – parada wzruszeń” Teatr Kolekcjonerzy Wzruszeń z Kleszczeli,
• “Don Kichot” Teatr HoM z Tychów,
• “Tajniki” Teatr Migro z Polski,
• “Titan/The Power” Serious Clown Company z Niemiec/Australii,
• “Fantomy” Teatr Akt z Warszawy.

Przedstawienia były zarówno dość krótkie, 30-minutowe, jak i dłuższe, ponad godzinne. Każdy mógł więc znaleźć coś dla siebie.

Teatr Ósmego Dnia i jego plenerowa misja

Od prawie 20 lat Teatr Ósmego Dnia organizuje co roku Festiwal Teatralny, podczas którego można zobaczyć nowe projekty różnych grup teatru alternatywnego. W 2024 roku konkurs “OFF: Premiery/Prezentacje” skupił się na spektaklach plenerowych, co nawiązuje do długiej już tradycji Teatru Ósmego Dnia, związanej z wprowadzaniem sztuki teatralnej w przestrzeń publiczną.

Skąd ten pomysł? Przedstawiciele Teatru Ósmego Dnia uważają, że sztuka teatralna może być dostępna dla każdego. Co więcej, artyści nie potrzebują tradycyjnej sceny, by bawić, skłaniać do refleksji czy poruszać emocje widzów.

Jakie spektakle można było zobaczyć na Placu Wolności w Poznaniu? M.in.:

• “Pod gruszą” oraz “ARCADIA” Teatru KTO,
• “TEKKK-Ło spada na Ziemię” oraz premierę “Straconego Snu” Teatru Ósmego Dnia,
• “W nicość” oraz “Arka” także Teatru Ósmego Dnia.

Tym razem jest to wydarzenie raczej dla starszych i bardziej dojrzałych widzów, którzy lubią teatr alternatywny. Ale z racji tego, że wydarzenie jest darmowe, możesz wziąć w nim udział i przekonać się na własnej skórze, czy spektakle offowe są dla ciebie.

Ochocki Plener Teatralny w Warszawie

W Warszawie odbywa się za to Ochocki Plener Teatralny. To trzy dni pełne przedstawień odgrywanych w najpiękniejszych parkach warszawskiej Ochoty. W tym roku pojawiło się pięć różnych grup teatralnych, które wystąpiły na scenach w Parku Szczęśliwickim oraz Parku Pięciu Sióstr:

• Teatr Scena 96 – “Pani Twardowska” (inspiracja balladą Mickiewicza, która przenosi do fantastycznego świata cyrku),
• Teatr Ósmego Dnia – “Summit_2.0” (symboliczne i wizualne widowisko o pokusie i zagrożeniach związanych z władzą),
• Teatr KTO – “Ślepcy” (sztuka jest inspirowana dziełem Jose Saramago i opowiada o tajemniczej epidemii ślepoty, przez którą pierwsze ofiary izolują się w opuszczonym szpitalu psychiatrycznym),
• Teatr HoM – “Don Kichot” (sztuka stworzona na podstawie dzieła Miguela Cervantesa o tym samym tytule. To imponujące widowisko w formie koncertu ze szczudlarzami, machinami i ogniem),
• A3 Teatr Kolekcjonerzy Wzruszeń – “Światło jest w nas – parada lampionów” (ruch i muzyka, które nie są typową pantomimą. To wieczorny masz z lampionami-maskami, które rozświetlają nocne zakamarki parku i zachęcają widzów do tańca i śpiewu. Spektakl nawiązuje do szekspirowskiego dramatu oraz obrzędu Nocy Kupały).

Jak zapewniali organizatorzy, całe wydarzenie miało pokazać alternatywne teatry polskie. Chcieli oni, by w parkach Ochoty zadziała się magia, dlatego sam program został tak przemyślany, by był jak najbardziej różnorodny i by pokazywał różne formy artystycznego przekazu. Spektakle skupiały się zarówno na dźwięku, grze świateł, jak i ruchu. Były one przeznaczone raczej dla starszych widzów. 

Teatr Kultureska, czyli interaktywne spektakle i musicale plenerowe

Teatr Kultureska wykorzystuje nieco inną formę spektakli plenerowych, ponieważ w różnych miejscach występują aktorzy tego samego teatru, który na co dzień działa w budynku. Wśród interaktywnych musicali i spektaklu plenerowych skierowanych do młodszych dzieci, w których udział biorą także widzowie, są m.in.:

• “Przebój lata, czyli Skrzydlaty Odlot” (to spektakl, który twórcy opisują jako “rewię dla oka dziecka”. Wszystko przez przepiękne, kolorowe kostiumy. W przedstawieniu trwającym 60 minut młodzi widzowie usłyszą aż 10 wyjątkowych piosenek, śpiewanych przez aktorów na żywo),
• “Ekonolulu” (interaktywny spektakl o tematyce ekologicznej zabiera małych widzów podniebną podróż, u której celu czeka wymarzona, tytułowa, ekologiczna kraina. Zanim jednak bohaterowie tam dotrą, uczą się jak segregować odpady, poznają ideę zero waste, a także sposoby ochrony powietrza),
• “Bukiet talentów” (to kolejny interaktywny spektakl plenerowy o tematyce ekologicznej, który tym razem opowiada o bohaterach: Stokrotce, Róży i Kaktusie, którzy poruszają temat recyklingu, segregacji śmieci, nawyków ekologicznych i nie tylko), 
• “Mapa marzeń” (to widowisko plenerowe, podczas którego dzieci mogą wziąć udział w zabawach i konkurencjach o tematyce ekologicznej. Przedstawienie uwrażliwia na problemy Matki Ziemi oraz pokazuje, jak możemy o nią dbać). 

Tym razem jest to teatr plenerowy skierowany typowo dla dzieci i może stanowić fajną odskocznię od codzienności. Podczas przedstawień dzieci nie tylko oglądają, ale także uczą się czegoś nowego. 

Plenerowe propozycje dla młodszych i starszych widzów – OCH Teatr

Warszawski OCH Teatr także wychodzi w plener ze swoim repertuarem. Oferuje wstęp wolny, dzięki czemu osoby, które nie mogą pozwolić sobie na zakup biletów, mogą zobaczyć trochę sztuki na najwyższym poziomie. Wśród propozycji OCH Teatru są m.in.:

• “2 000 000 kroków” (Lidka to dziewczynka, która nie lubi swojego imienia, zup, deszczu i szurających kapci dziadka oraz wyjazdów mamy. Lubi za to, gdy mama wraca. Najpierw raz na miesiąc, potem coraz rzadziej. Lubi o niej myśleć, chociaż mama jest 2 000 000 kroków stąd. To przedstawienie o wchodzeniu w dorosłość przeznaczone dla widzów od 10. roku życia),
• “Namiętne flamenco” (spektakl muzyczny o uczuciach i ludzkich namiętnościach. Wprowadza do świata pełnego pasji, gdzie taniec, śpiew i rytm opowiadają o najgłębszych ludzkich emocjach),
• “Lament na Placu Konstytucji” (trzy bohaterki: babcia, matka i wnuczka mówią o problemach, nadziejach i sprawach, które mogą dotyczyć każdego z nas. To proste przedstawienie, bez złożonej scenerii czy efektów specjalnych, a jednak widzowie je uwielbiają za bezpośredniość i skłanianie do refleksji). 

Spektakle odbywają się w różnych miejscach i można przyjść na “z ulicy”. 

Teatr na Walizkach

W plenerze można zobaczyć też Teatr na Walizkach, który powstał w 2005 roku. Współpracuje on z zagranicznymi, zawodowymi aktorami, dzięki czemu jest rozumiany przez ludzi różnej narodowości i w różnym wieku (a musisz wiedzieć, że Teatr na Walizkach tworzy zarówno dla dzieci, nastolatków, jak i osób 18+). Przedstawienia są inspirowane filmami z okresu kina niemego i należą przeważnie do gatunku komedii. Aktorzy tworzą teatr uliczny, improwizacji, visual comedy oraz przedstawienia cyrkowe. Można na nich trafić w różnych miastach.

Teatr plenerowy to coś zupełnie innego niż ten tradycyjny. Choćby nawet spektakle wystawiane w obu miejscach były takie same i z tymi samymi aktorami, ich charakter będzie różny. Plener daje nam o wiele głębsze emocje i przeżycia. Dzięki niemu możemy poczuć większą magię, szczególnie po zmroku.

Przypisy: 

[1] https://encyklopediateatru.pl/hasla/356/teatr-plenerowy (dostęp z dnia 08.08.2024)