Elbląg – co zobaczyć podczas zwiedzania?

3 fakty o Elblągu na dobry początek

• Nazwa Elbląg pochodzi od.. rzeki Elbląg. Kreatywnie, prawda? Żeby jednak nie było tak łatwo, rzeka ta została opisana przez podróżnika Wulfstana już w 890 roku jako Ilfing. Jakim cudem miasto, którego nazwa pochodzi właśnie od rzeki, nazwano w 1237 roku Elbing? Tego nie wiemy.
  Jest jeszcze jedna wersja powstania nazwy Elbląg. Mówi o niej Hofmann. Według niego nazwa Elbing została połączona z plemieniem Helwekonów, którzy należeli do Lugiów. Polska nazwa Elbląg miałaby być połączeniem ‘Elb’ od Helwekonów i ‘ląg’ od Lugiów (to też brzmi dość naciąganie, acz prawdopodobnie).
• Elbląg jest najniżej położonym miastem w Polsce (od 1,8 m p.p.m. do 92 m n.p.m.). Leży na terenie Żuław Wiślanych i Wysoczyzny Elbląskiej, które stanowią część Pobrzeża Gdańskiego. 
• Przed 1945 rokiem honorowymi obywatelami Elbląga zostali… Adolf Hitler, Hermann Göring i Joseph Goebbels. Na szczęście w wolnej Polsce po 1989 roku do grona honorowych obywateli zaliczono m.in. Lecha Wałęsę, Ryszarda Tomczyka, Stanisława Piekarskiego i innych, a o trzech pierwszych panach zapomniano. 

A teraz przechodzimy do zwiedzania Elbląga

Elbląg to dawne miasto krzyżackie, dlatego też znajdziesz w nim wiele zabytków, które pozostały po Zakonie Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (bo tak brzmi pełna nazwa Zakonu Krzyżackiego). Oprócz nich możesz zobaczyć inne wspaniałe atrakcje. Zacznijmy więc zwiedzanie.

Punkt 1: Stare Miasto

Choć stare miasto nie jest duże, robi wrażenie na turystach. Kamienice z różnych epok, wąskie uliczki niczym na południu Europy, urokliwe place i liczne zabytki przyciągają zwiedzających. Same uliczki wyróżniają się na tle innych polskich miast nie tylko swoim wyglądem, ale także układem. W kamienicach możesz znaleźć liczne kawiarnie i restauracje. Stare Miasto to idealne miejsce na przerwę od codzienności! 

Co ciekawe, aż 65% Starego Miasta zostało zniszczone podczas licznych wojen. Niektórzy mówią nawet, że sama II wojna światowa przyniosła zniszczenia nawet 90% miasta. Choć szacunki te mocno się rozbiegają, jedno jest pewne: Stare Miasto bardzo ucierpiało podczas najazdów. Gdy ostatnia wojna dobiegła końca, rozpoczęto tam badania archeologiczne, a później także odbudowę. 

Brama Targowa

Wysoka na 26 metrów brama stanowi świetny punkt widokowy. Wybudowano ją w XIV wieku w stylu gotyckim. Stanowiła wtedy fragment wewnętrznego pierścienia murów obronnych, których dziś już nie ma. Jednocześnie była jednym z niewielu punktów, przez które dało się dostać do miasta. 

Jeśli wydaje ci się, że dzisiejsi fachowcy rozwlekają pracę, to musisz poznać historię budowy Bramy Targowej. W 1319 roku powstała jej dolna część. Po 100 latach (słownie: STU LATACH!) dobudowano górę. Przebudowy trwały przez kilka wieków, a po wojnie trzeba było ją odbudować całkowicie. 

Pomnik Piekarczyka – legenda o Piekarczyku

Był rok 1521, a nad Elblągiem od kilku lat wisiały czarne chmury. Konflikt wojenny między królem Polski a Wielkim Mistrzem Zakonu Krzyżackiego przedłużał się coraz bardziej. Wielki Mistrz chciał przejąć Elbląg, więc wyruszył na niego z 2 tysiącami zbrojnych. Miasto nie było zbyt dobrze pilnowane. Strażnicy drzemali w najlepsze. Byli wśród nich także zdrajcy, którzy otworzyli bramy i wpuścili Krzyżaków. Zaczęto na gwałt bronić miasta. Ludziom udało się zniszczyć zwodzony most, ale Krzyżakom to nie przeszkadzało. Parli dalej, a mieszkańcy próbowali bronić się jak tylko mogli. 

Wtedy właśnie nikomu nieznany piekarz zaczął ciąć sznury dębowej kraty wiszącej w bramie. Udało mi się je przerwać, dzięki czemu krata spadła, odcinając drogę kolejnym żołnierzom. Reszta po krótkich walkach musiała się poddać. 

Męsto piekarza nagrodzono piosenką. Łopata, którą przeciął liny, wisiała w bramie przez 250 lat. Później wyrzeźbiono w bramie znak łopaty. A ty dziś możesz zobaczyć także pomnik Piekarczyka opartego o łopatę, który stoi tuż obok Bramy Targowej. Stworzył go Waldemar Grabowiecki. 

Punkt 2: Ratusz Staromiejski

Niedaleko Bramy Targowej możesz zobaczyć Ratusz Staromiejski. To ogromny, stary budynek, który z pozoru nie wydaje się ciekawy, choć władze miasta zgodnie twierdzą, że jest to symbol elbląskiej starówki. Czy warto tam iść? A i owszem! W środku znajdziesz nie tylko punkt informacji turystycznej, który może okazać się bardzo pomocny, ale także wspaniałe makiety dawnego Elbląga. Będziesz mógł spojrzeć na miasto z lotu ptaka i zobaczyć, jak się zmieniło przez ostatnie stulecia. 

Punkt 3: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu

Co w nim ciekawego? Chociażby to, że mieści się w pozostałościach dawnego zamku krzyżackiego, który został zniszczony w 1454 roku. Najlepiej zachowało się podzamcze, a o dawnej chwale budynku, który ponoć był najwspanialszym zaraz po malborskim, przypomina jedynie tabliczka. 

Muzeum mieści się w dwóch budynkach:

• Podzamcze,
• Gimnazjum.

Bilety do obu musisz kupić osobno. A co czeka w środku?

Budynek Gimnazjum swoją nazwę zawdzięcza temu, że w jego murach działało pierwsze w Polsce gimnazjum humanistyczne. Jego drzwi otwarto już w 1525 roku (jak widzisz, likwidowanie i przywracanie gimnazjów trwa od dawna). W budynku znajdziesz wystawę ‘Relikty chwały Elbląga i okolic’, czyli wyroby rzemieślnicze, obiekty sakralne, obrazu, pamiątki po Krzyżakach itd. 

W budynku Podzamcze dawniej mieściła się słodownia. Dziś zobaczysz tam ekspozycję archeologiczną oraz wystawę ‘Elbląg Reconditus’ (pol. tajemniczy, ukryty). Będziesz chodzić po ogromnej makiecie zniszczonej starówki. Dookoła usłyszysz dźwięki oraz zobaczysz poetyckie opisy. To oczywiście nie wszystko, ale więcej tajemnic ci nie zdradzimy.

Punkt 4: Kościelna Ścieżka w Elblągu

Ta niewielka uliczka łączy aż trzy świątynie:

• Katedrę św. Mikołaja (jedna z najwyższych w Polsce, ma ok. 100 metrów, niedługo po rozpoczęciu budowy, katedra spłonęła, ale odbudowano ją. Warto tam pójść, wejść na 95-metrową wieżę i zobaczyć z tarasu widokowego całą okolicę),
• Kościół św. Ducha (jeden z budynków zespołu szpitalnego św. Ducha. W innym budynku, dawniej szpitalnym, mieści się Biblioteka Elbląska),
• Kościół Mariacki (został zniszczony podczas II wojny światowej i odbudowany, ale nie pełni już funkcji sakralnej). 

Galeria EL

Skoro już jesteśmy przy Kościele Mariackim, nie możemy pominąć Galerii EL. Jej początki, a raczej początki budynku, w którym została usytuowana, sięgają XIII wieku, kiedy to pełniła funkcję kościoła właśnie. W XVI wieku budynek został przejęty przez ewangelików. Podczas II wojny został zniszczony, a później odbudowany. Jak wspomnieliśmy wcześniej, nie pełni już funkcji sakralnej. Mieści się w nim Galeria EL, której inicjatorem był Gerard Blum Kwiatkowski. W jej murach znajdziesz dzieła sztuki współczesnej. 

Punkt 5: Idziemy nad wodę

Pora byś zobaczył słynny Kanał Elbląski. Został on nazwany siódmym cudem Polski i nic dziwnego! Zaprojektował go holenderki inżynier w XIX wieku. Dzięki niemu Prusy Wschodnie w końcu połączyły się w morzem. Kanał ma 84,2 km długości (z odgałęzieniami prawie dwukrotnie więcej), a zmiany wysokości terenu to niemal 100 m, przez co po drodze napotkasz liczne śluzy i pochylnie (Zespół Pięciu Pochylni). Jeden z elementów kanału jest uznany za zabytek techniki, a sam Kanał Elbląski jest pomnikiem historii Polski. 

Rejs Kanałem Elbląskim trwa 4-5 godzin (ale możesz wybrać też krótszą trasę, np. godzinną). 

Bulwar nad rzeką Elbląg i Wyspa Spichrzów

Innym miejscem, które znajduje się blisko wody, jest bulwar nad rzeką Elbląg. Możesz wybrać się tam ze starego Miasta. Wzdłuż niego możesz przysiąść i odpocząć, a także poczytać co nieco o historii miasta i jego zabytków. Po drugiej stronie rzeki zobaczysz Wyspę Spichrzów. Dawniej znajdowały się tam obiekty przemysłowe. Jest tam też słynny żuraw, który został wzniesiony przez Krzyżaków. Możesz wybrać się także do Specjal Pubu. Choć został otwarty niedawno, właściciele wzorowali się na dawnych budynkach, m.in. Starej Giełdzie z 1744 roku. 

Punkt 6: Nieco rozrywki

Jeśli szukasz nieco rozrywki w Elblągu, koniecznie udaj się do któregoś z tych miejsc:

• Teatr im. Aleksandra Sewruka (idealny dla dzieci i dla dorosłych),
• Centrum Spotkań Europejskich ‘Światowid’ (warsztaty i zajęcia dla każdej grupy wiekowej, a do tego koncerty, widowiska i imprezy), 
• Klub Mjazzga (muzyka jazzowa i bluesowa na żywo w klimatycznym lokalu),
• Rodzinny Park Rozrywki Nowa Holandia (22 ha rozrywki dopasowanej do różnych grup wiekowych. Znajdziesz tam Małpi Gaj, dwupoziomowy labirynt z przeszkodami, zjeżdżalnię do ogromnego basenu z kolorowymi piłeczkami, trampoliny, tunel, mini ZOO, gigantyczną, 28,5-metrową, pneumatyczną zjeżdżalnię, Wyspę Potworów, osadę wikingów, ptaszarnię, ścieżkę edukacyjną i nie tylko. To miejsce nie tylko dla dzieci!). 

Biennale Form Przestrzennych

Inną formą rozrywki, choć znacznie spokojniejszą, jest spacer wśród rzeźb, które zdobią Elbląg. Na pewno natkniesz się na którąś podczas wycieczki. Skąd się wzięły? Zostały wykonane w ramach imprezy Biennale Form Przestrzennych jeszcze w latach 60. By wydarzenie się odbyło, władze Polski miały jeden warunek: rzeźby mają zdobić krajobraz Elbląga. Impreza miała tylko pięć edycji i tylko dwie skupiały się na formach de facto przestrzennych. Mapę wszystkich rzeźb znajdziesz w Galerii EL. 

Punkt 7: Bażantarnia

Zanim opowiemy ci nieco więcej o Bażantarni, musimy odpowiedzieć na jedno bardzo ważne pytanie, które z pewnością cię nurtuje: czy w Bażantarni są bażanty? Niestety, dziś raczej ich nie spotkasz, choć sam park nosi nazwę właśnie od tych ptaków, które można było spotkać jeszcze w latach 90. 

Bażantarnia to zabytkowy park leśny. Leży na skraju Wysoczyzny Elbląskiej. Przepływa przez niego Srebrny Potok. Ludzie docenili ten piękny krajobraz już w XVIII wieku. Nazywali go wtedy Vogelsang (pol. Ptasi śpiew), a dzisiejsza nazwa jest znana dopiero od czasów powojennych. Już na początku swojego istnienia Bażantarnia została podzielona na dwie części: chronioną i użytkową. Dzięki temu lat służył wypoczynkowi i gospodarce. 

W 1810 roku pojawiła się w Bażantarni karczma, którą możesz odwiedzić nawet dziś (teraz to Restauracja Myśliwska). Oprócz niej znajdziesz tam:

• liczne mostki nad potokiem,
• trasy piesze (czerwona o długości 4,5 km, niebieska leśna 3,6 km, niebieska górska 6,4 km, zielona 7 km oraz żółta 9 km), 
• muszlę koncertową,
• młyn wodny na rzece Kumieli,
• Pałac Augusta Abbega w Elblągu.

Skoro w Bażantarni nie ma bażantów, to jakie zwierzęta możesz tam zobaczyć? Wśród mieszkańców zabytkowego parku możesz spotkać dziki, sarny, jelenie, zające, borsuki, lisy, kuny, łasice, tchórze, wiewiórki, słowiki, czarne bociany, dzięcioły, sowy, jastrzębie i nie tylko. Nawet jeśli nie uda ci się zobaczyć żadnego z nich, warto odwiedzić ‘płuca Elbląga’ i pooddychać świeżym powietrzem. 

Pałac Augusta Abbega

Neogotycki pałac Augusta Abbega został wybudowany w latach 1810-1811. Mężczyzna ten był radcą handlowym, a wcześniej konsulem królewskim. W budynku mieściła się gospoda, w której gościli zamożni ludzie. Do II wojny światowej słuchali oni tam śpiewu ptaków, a później władze miejskie przekazały budynek Nadleśnictwu Elbląg, które ma w nim swoją siedzibę. 

Młyn wodny

Ostatnim miejscem, do którego się razem udamy, jest młyn wodny, o którym wspomnieliśmy nieco wcześniej. Znajduje się niedaleko Bażantarni. Został wybudowany w XIX wieku w miejscu, którego tradycja młynarska sięga XIII wieku. Ludzie chętnie wykorzystywali zasilanie wodą z rzeki Kumieli. Nazywali ją Dzikuską. Nic więc dziwnego, że pojawiały się tam kolejne młyny. Budynek, który podziwiasz, ma pięć pięter. Został zbudowany z czerwonej cegły, a u jego podstawy wykorzystano masywne kamienie. Dziś niestety popada w ruinę, ale i tak warto go zobaczyć.

Tutaj nasza wycieczka dobiega końca. Przespaceruj się jeszcze po Bażantarni, odetchnij i odpocznij. Do zobaczenia na kolejnej wycieczce!