Do jakiego kina możesz się wybrać? Rodzaje kin

Czym tak naprawdę jest kino? 

Słowo kino pochodzi od greckiego kinēma, które oznacza ruch. Dawniej kina nazywane były kinoteatrami i były to tylko obiekty widowiskowe przeznaczone stricte do projekcji filmów. Dziś pojęcie to znacznie się rozszerzyło (bo powstały chociażby kina plenerowe, które żadnego budynku nie wymagają). 

Krótka historia kina

Pierwszymi urządzeniami kinematograficznymi był:

• camera obscura – prosty przyrząd optyczny, który był pierwowzorem aparatu,
• laterna magica (latarnia czarnoksięska) – prosty projektor, który wyświetlał nieruchomy obraz ze szklanych przezroczy. 

Później pojawiły się stroboskopy, praksinoskopy i inne -skopy, które pokazywały obraz w ruchu. 

Ale na pierwsze, prymitywne filmy trzeba było jeszcze trochę poczekać. W latach 1887-1888 twórca pierwszej kamery filmowej – Louis Le Prince – wyprodukował swoje dzieło. Jednak przez to, że zniknął w niejasnych okolicznościach, za pioniera uważany jest Thomas Edison – autor kinetoskopu, który pozwalał na utrwalanie ruchomych scen. 

Najbardziej znani są jednak bracia Lumiere, którzy skonstruowali kinematograf. Właśnie wtedy – na przełomie XIX i XX wieku powstały pierwsze filmy i kinoteatry. Pierwsze filmy nie byłyby dla nas ciekawe (więcej dzieje się w krótkich rolkach na Instagramie) – np. dwuminutowy “Wyjście robotników z fabryki” – ale dla tamtejszych ludzi było to coś niesamowitego. 

Pierwszy film fabularny powstał w 1895 roku i był to “Polany ogrodnik”. Na początku XX wieku zaczęto za to produkować filmy, które faktycznie opowiadają historie, a nie tylko odtwarzają wydarzenia. Jednym z pierwszych takich filmów była “Podróż na księżyc” z 1902 roku. Jej autor wykorzystał efekty specjalne i triki, dzięki którym produkcja była ciekawsza. 

Wśród Polaków byli za to:

• Kazimierz Prószyński (wynalazł pleograf, nowszą wersją kinematografu), 
• Bolesław Matuszewski (tworzył krótkie filmy dokumentalne),
• Władysław Starewicz (zrealizował pierwszy na świecie film lalkowy przy wykorzystaniu animacji poklatkowej). 

Do 1922 roku kino było jednak nieme. Dopiero w latach 20. XX wieku opatentowano metodę udźwiękowienia na taśmie filmowej. Pierwszy film “z głosem” wyszedł w 1926 roku. Był to “Don Juan”, który zawierał zsynchronizowaną ścieżkę dźwiękową. Rok później pojawił się “Śpiewak z jazzbandu” z dialogami i śpiewem.

Jakie są rodzaje kina? 

Wśród kin, ze względu na obiekt, wyróżniamy przede wszystkim:

• multipleksy,
• kina studyjne.

Ale przyjrzymy się też kinom cyfrowym, 3D, 4D, 5D, 6D, 7D VR, IMAX, plenerowym i samochodowym.

Kino cyfrowe

Kino cyfrowe – znane także jako digital cinema oraz d-cinema – korzysta z technologii cyfrowej. Filmy mogą być wyświetlane:

• z twardych dysków,
• z pojemnych nośników optycznych,
• przez satelitę połączoną za pomocą serwera z cyfrowym projektorem. 

Tradycyjne kina wyświetlają filmy z taśm za pomocą projektorów, ale jest ich coraz mniej. Większość zmienia się w kina cyfrowe.

Kina cyfrowe nie działają sobie ot tak. Organizacja Digital Cinema Initiatives (założona w 2002 roku przez The Walt Disney Company, 20th Century Fox, Metro-Goldwyn-Mayer, Paramount Pictures, Sony Pictures Entertainment, Universal Studios, Warner Bros. Pictures) opublikowała zasady dotyczące:

• systemów wyposażenia i projekcji w kinach,
• procesu przygotowania, kompresji, pakowania, transportu oraz bezpieczeństwa filmów. 

Określone zostały zasady dotyczące:

• formatu danych (obraz: standard JPEG 2000 zawarty w normie ISO/IEC 15444-1 z wykorzystaniem przestrzeni barw CIEXYZ. Dźwięk: Broadcast Wave 24 bity, próbkowanie 48 kHz lub 96 kHz. Napisy: ISO Latin-1, fonty i znaki Unicode. Całość: kontener multimedialny DCP, zgodny z MXF,  z maksymalną wielkością strumienia danych 250 Mbit/s i kodowana szyfrem AES z kluczem o długości 128 bitów),

• zabezpieczeń (by wykrywać, gdzie i kiedy zostały nagrane nielegalne kopie filmów. Nakłada się na nie znaki szczególne z 35 bitów – 16-bitowy sygnał czasu co piętnaście minut oraz 19-bitowa informacja o lokalizacji. Widzowie nie mogą go widzieć ani słyszeć),

• wyświetlania (trzy standardy: 2K – 2048×1080/24 fps, 4K – 4096×2160/24 fps oraz 2K – 48 fps. Projektory 2K odtwarzają 4K po przeskalowaniu. Najczęściej stosuje się technologię DLP firmy Texas Instruments z układami DMD, licencjonowaną przez Christie, Barco i NEC; konkurencją jest LCoS rozwijana przez Sony i JVC),
• źródło materiału (filmy nakręcone na taśmie 35 mm po digitalizacji w rozdzielczości 2K, 4K, 6K lub 8K oraz filmy rejestrowane kamerami cyfrowymi, z pominięciem taśmy).

Kino cyfrowe 2D

Filmy w kinie cyfrowym 2D są wyświetlane w wersji płaskiej (czyli takiej, jak na jakimkolwiek ekranie w domu, np. na telewizorze, telefonie czy komputerze, a także w tradycyjnym kinie właśnie). Nie mają one efektu trójwymiaru, do którego potrzebne są specjalne okulary. Produkcja jest odtwarzana z cyfrowego pliku, a nie z taśmy filmowej, co pozwala uzyskać czysty i wyraźny obraz. 

Kino cyfrowe 3D

W kinach cyfrowych z jednym projektorem filmy 3D wyświetlają m.in.:

• systemy RealD Cinema (wykorzystuje sterowany elektronicznie polaryzator Z‑screen i polaryzację kołową. Pierwszym filmem w tym systemie był “Kurczak Mały” z 2005 roku),
• MasterImage (działa tak samo, jak RealD, ale zamiast polaryzatora elektronicznego wykorzystywany jest polaryzator pasywny – koło złożone z dwóch naprzemiennych połówek. Wymaga srebrnego ekranu, przez co jest droższy, a dodatkowo bywa nieprzyjemny dla widzów),
• XpanD (wykorzystuje aktywne okulary ze szkłami z paneli ciekłokrystalicznych. Są one naprzemiennie otwierane i zamykane, więc przez chwilę widzisz obraz jednym okiem, a potem drugim. Sterowane są na podczerwień emitowaną z kabiny projekcyjnej i odbitą od ekranu),
• Dolby 3D Digital Cinema (pierwszy raz wykorzystano go w 2007. Nie wymaga specjalnego ekranu, tylko projektora z dodatkowymi podzespołami. W cyfrowym projektorze umieszcza się filtr krążkowy, który obraca się z dużą prędkością, tak by połowa krążka wyświetlała się synchronicznie z klatką dla lewego oka i odwrotnie. Wymaga założenia okularów pasywnych, które składają się z 50 warstw).  

W odróżnieniu od analogowych kin IMAX (o nich później), dzięki technologii triple flash można oglądać pełnometrażowe filmy w pełnym trójwymiarze bez nadmiernego męczenia oczu i bólu głowy (choć wiadomo, mogą zdarzyć się wyjątki). Wszystkie te rozwiązania – szczególnie XpanD i Dolby 3D działające na zwykłych ekranach – zmniejszają ilość światła docierającego do widza, co ogranicza maksymalną wielkość ekranu.

Kino 4D

Kino 4D to popularne określenie kin 3D, w których oprócz obrazu i dźwięku widz odczuwa także ruch. Sam obraz wyświetlany jest tradycyjnie, a efekt trójwymiaru powstaje dzięki specjalnym okularom z filtrami polaryzacyjnymi, które dają wrażenie głębi. Pozostałe efekty – takie jak ruch czy podmuchy wiatru, które możesz w takim kinie poczuć – uznaje się za dodatkowy “wymiar”, stąd nazwa 4D. 

Ekrany w kinie 4D są panoramiczne, byś widział obraz z każdej strony, gdy patrzysz do przodu (uwzględnia widzenie peryferyjne). Ponadto tworzony jest dźwięk przestrzenny oraz cały scenariusz efektów specjalnych. Dzięki nim czujesz się jakbyś brał udział w akcji. 

Smart Seat, czyli sprzęt, bez którego kino 4D by nie istniało

Gdyby nie tzw. inteligentne krzesła, nie byłoby większości doznań w kinie 4D. Smart Seat pozwala na:

• poruszanie fotela do przodu i do tyłu oraz na boki (także jednocześnie),
• wypychanie lub zapadanie się konkretnych elementów krzesła (oparcia i siedziska),
• dmuchanie powietrzem (w oparciu i na wysokości nóg są specjalne otwory, możesz np. poczuć “czyjś oddech” na plecach),
• z fotela na przeciwko widza może płynąć woda pod ciśnieniem, która symuluje deszcz,
• ugryzienia i inne doznania (za pomocą specjalnego paska w dolnej części fotela),
• dodatkowe dźwięki, które są odbierane zupełnie inaczej, bo znacznie bliżej, jakby ktoś szeptał ci do ucha (w horrorach daje to genialny efekt). 

Gdzie są kina 4D?

Takie kina spotkasz głównie w parkach rozrywki, wesołych miasteczkach i lunaparkach. Zazwyczaj wyświetlają krótkie filmy, w których liczy się przede wszystkim ilość efektów specjalnych, a nie rozbudowana fabuła. 

Filmy 4D zaczęto pokazywać w USA, m.in. w miasteczku filmowym Universal Pictures w Orlando na Florydzie. Pierwszy film 4D powstał w Baltimore już w 1984 roku. Tego typu kina są popularne przede wszystkim w USA, Japonii i Korei Południowej.

Kina 4D w Polsce

W Polsce takie kina (wykorzystujące tzw. inteligentne krzesło) znajdują się w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku, Krakowie, Szczecinie, Malborku, Łodzi, Bydgoszczy, Elblągu i kilku innych miastach.

Kino 5D – jak to wygląda? 

Kino 5D to określenie na polską sieć kin 3D z dodatkowymi efektami specjalnymi. Mogłeś też słyszeć o nazwie “Kino 5D Extreme” – to jest dokładnie to samo. Nazwa jest zastrzeżona dla właścicieli spółki Kino 5D Polska Sp. z o.o. Niestety, Kina 5D Extreme zaczęto zamykać w 2012 roku. Firma zakończyła swoją działalność, ale funkcjonują nadal tego typu kina należące do innych podmiotów. 

Takie kina znajdziesz jeszcze w centrach rozrywkowo-handlowych (oczywiście nie wszystkich). Wyświetlane są tam przeróżne filmy, także 2D (ale te nie są tak spektakularne). Najczęściej zobaczysz w nich filmy 3D z efektami specjalnymi, które dają poczucie tego, że znajdujesz się w centrum akcji. 

Kino 5D oferuje ponad 12 efektów specjalnych, które m.in.:

• imitują zjawiska fizyczne oraz atmosferyczne,
• stymulują wszystkie zmysły oprócz smaku. 

Kino 6D – co jeszcze może zaoferować? 

Jeśli zastanawiasz się, co więcej może być w kinie 6D niż w 5D, to już spieszymy z odpowiedzią. Cinetrix 6D to sieć kin, które wyświetlają filmy w 3D i oferują dodatkowe efekty specjalne, takie jak chociażby:

• wiatr,
• śnieg,
• deszcz,
• wstrząsy foteli. 

Technologia jest podobna do kina 4D, ale oferuje jeszcze więcej ciekawych doznań, przez co będziesz miał wrażenie, że naprawdę jesteś jednym z bohaterów filmu czy animacji. 

Kina Cinetrix 6D znajdują się m.in. w Skierniewicach, Nowym Sączu, Rzeszowie i Sieradzu. Ale sprawdź to, zanim się wybierzesz, bo nigdy nie wiadomo, kiedy (i czy w ogóle) te miejsca zostaną zamknięte tak, jak sieć Kin 5D Extreme.

Kino 7D VR

Masz ochotę znaleźć się w środku akcji, a nie tylko ją oglądać? Kino 7D VR to coś dla ciebie. Nie ma tu tradycyjnego ekranu – zakładasz gogle VR, siadasz w ruchomym fotelu i zanurzasz się w wirtualnym świecie.

VR w nazwie oznacza wirtualną rzeczywistość. Dzięki goglom możesz rozglądać się w każdą stronę. To ty decydujesz, gdzie patrzysz i na czym się skupiasz – tak, jakbyś był w środku akcji.
7D oznacza nie tylko obraz i dźwięk. Podczas seansu uruchamiane są dodatkowe efekty specjalne:

• ruchome fotele (przechylanie w każdą stronę, wibracje),
• podmuchy wiatru,
• deszcz lub mgła,
• błyski światła (symulacje burzy czy eksplozji),
• efekty zapachowe i dotykowe (np. dym, zapach lasu, podmuch przy uchu).

Czym różni się od kina 4D, 5D i 6D? W kinie 7D film oglądasz na ekranie 3D z dodatkowymi efektami. W wersji VR to ty jesteś w centrum wydarzeń – świat filmu otacza cię z każdej strony i reaguje na twój ruch głową.

Jak wygląda seans w kinie 7D VR?

• zakładasz gogle i siadasz w specjalnym fotelu,
• film trwa kilka minut (zazwyczaj od 5 do 10),
• doświadczasz przeróżnych efektów specjalnych,
• możesz mieć wrażenie lotu, upadku czy jazdy rollercoasterem – wszystko wydaje się bardzo realistyczne, bo czujesz to na sobie.

Kina studyjne

Kina studyjne stoją w opozycji do popularnych multipleksów. Jeśli wolisz bardziej kameralne miejsca – te będą dla ciebie idealne. Znajdziesz tam:

• mniej miejsc, a więc i spokojniejsze warunki,
• ambitniejszy repertuar (nawet jeśli są to nowości, nie jest to kino popularne, a takie, które bardziej składania do przemyśleń, ukazuje trudniejsze i bardziej skomplikowane tematy).

Przy takich kinach często organizowane są dyskusyjne kluby filmowe, w których po seansie widzowie mogą podzielić się swoimi refleksjami. 

Multipleksy

Multipleksy to kina, w których znajduje się wiele sal kinowych. Najczęściej jest ich ponad sześć. Zdarzają się też takie obiekty, w których znajdziesz nawet więcej niż 20 sal – mowa wtedy o megapleksach. Ich cechy są takie same:

• wyświetlają popularne filmy, najczęściej nowości,
• mają dość szeroki repertuar,
• można w nich znaleźć filmy 3D,
• mają mnóstwo miejsc siedzących (choć zdarzają się kina, które mają np. rozkładane, wygodne fotele i wtedy tych miejsc jest nieco mniej. Są jednak droższe). 

W Polsce mamy różne multiplexy, takie jak chociażby:

• Cinema City,
• Cinema Lumiere,
• Helios,
• Multikino,
• Planet Cinema.

Wcześniej istniały także: Cinema 3D (do 2022 roku), Kinoplex (do 2007 roku), Silver Screen (do 2008 roku) oraz Ster Century (do 2002 roku). 

Na świecie za to możesz znaleźć chociażby AMC, Cinemark i REGAL Entertainment Group (wszystkie w USA) czy CJ CGV w Korei Południowej. 

IMAX – alternatywne kino 

IMAX to jeden z alternatywnych systemów kinowych. Już sama taśma filmowa znacznie różni się od tradycyjnej (ma większą powierzchnię użytkową i inaczej ustawiony kadr). Dzięki temu filmy mogą być wyświetlane na naprawdę ogromnych ekranach (największe na świecie mają 30 metrów wysokości i 43 metry szerokości, ale znacznie częściej spotkasz 18×24 metry lub 16,1×22 metry). 

Zastanawiasz się, skąd w IMAX-ie tak realistyczny obraz? To zasługa zaawansowanych projektorów i specjalnych ekranów. Kina IMAX mogą wykorzystywać różne typy sprzętu – najczęściej spotykany to projektor z dwoma obiektywami, który jednocześnie wyświetla dwa obrazy lekko przesunięte względem siebie.

Co jeszcze warto wiedzieć?

• w tańszych wersjach używa się dwóch mniejszych projektorów,
• lampy ksenonowe w systemie IMAX mają moc od 7 (dwa projektory) do 15 kW (jeden projektor z dwoma obiektywami) – to one odpowiadają za jasność i jakość obrazu,
• od 2000 roku dostępny jest też mniejszy, zautomatyzowany projektor do pokazów 3D na standardowych ekranach (o tym, jak działa technologia 3D, pisaliśmy wcześniej, w części o kinach 3D),
• całość uzupełnia wysokiej jakości dźwięk przestrzenny, który otacza cię z każdej strony.

Od 2008 roku w IMAX-ach stosuje się także projektory cyfrowe, co jest kolejnym krokiem w kierunku jeszcze lepszej jakości obrazu.

Dlaczego jest tak mało filmów w technologii IMAX?

Choć technologia IMAX robi ogromne wrażenie, jej produkcja nie należy do łatwych ani tanich. Dlaczego?

• kamery IMAX są duże, ciężkie i bardzo głośne,
• używana taśma filmowa jest gruba, co oznacza, że można nagrać tylko kilkanaście minut materiału na raz,
• koszty produkcji są wysokie, szczególnie przy filmach trójwymiarowych – stąd niewiele fabuł powstaje w pełnym formacie IMAX.

Dlatego właśnie technologia ta najczęściej wykorzystywana jest w filmach popularnonaukowych niż w filmach fabularnych. Kamery IMAX poleciały m.in.:

• na Międzynarodową Stację Kosmiczną,
• na pokład promu kosmicznego (film “IMAX Space Station”, 2005),
• w głębiny oceanów,
• do podmorskiego lasu.

Pierwszym filmem w technologii IMAX był “Tora no ko” – krótkometrażowy film, którego premiera miała miejsce podczas targów EXpo ‘70 w Osace w 1970 roku. Za to pierwszym w całości zrealizowanym w technologii IMAX pełnometrażowym filmem – a do tego fabularnym! – był “Transformers: Wiek zagłady” z 2014 roku. 

Czy w Polsce są kina IMAX? 

Tak, ich licencjonowanym operatorem jest Cinema City, a sponsorem tytularnym – Bank BNP Paribas. Cytując za Cinema City:

W Polsce kina BNP Paribas IMAX® znajdziesz w:

• Cinema City Sadyba (Warszawa),

• Cinema City Poznań Plaza (Poznań),

• Cinema City Punkt 44 (Katowice),

• Cinema City Manufaktura (Łódź) (IMAX with Laser),

• Cinema City Wroclavia (Wrocław),

• Cinema City Zakopianka (Kraków) (IMAX with Laser).

Czym są kina IMAX with Laser? Opierają się na laserowym systemie projekcji 4K. Dzięki nim obraz jest krystalicznie czysty, rozdzielczość jeszcze większa, a kolory idealnie odwzorowane. Dźwięk jest równomiernie rozłożony w całej sali kinowej. Ponadto masz do czynienia z pełnowymiarową immersją IMAX.

Kino plenerowe

Lubisz oglądać filmy na świeżym powietrzu? Kino plenerowe to idealna opcja na ciepłe wieczory. Seanse odbywają się bez zadaszenia – siadasz na leżaku, kocu albo trawie i oglądasz film w otoczeniu natury. Tego typu kino bywa też nazywane “kinem pod chmurką” albo “kinem pod gołym niebem” nie bez powodu – w końcu nie masz dachu nad głową.

Gdzie najczęściej można trafić na takie pokazy?

• w parkach miejskich,
• na rynkach,
• nad wodą – np. na plażach.

Kina plenerowe są idealne na lato. Organizuje je wiele miast – często bezpłatnie. By stworzyć takie kino, potrzeba:

• trochę przestrzeni na ekran i miejsca siedzące,
• projektora,
• nagłośnienia,
• wielkoformatowego ekranu projekcyjnego (np. pneumatycznego). 

Pierwsze takie kino zostało zorganizowane w 1916 roku w Berlinie (Niemcy). W Polsce pierwsze seanse w plenerze odbyły się nieco później. Niestety, żyjemy w takim a nie innym klimacie i seanse mogą odbywać się przeważnie od maja do września. Jednak to, czy zaplanowany seans się odbędzie, zależy od pogody – jeśli przyjdzie ulewa, nikt nie będzie chciał oglądać filmu, leżąc na leżaku i moknąc do suchej nitki. 

Najbardziej znane kina plenerowe w Polsce to:

• Filmowa Stolica lata – cykl kin plenerowych, które odbywają się latem od 2005 roku w Warszawie,
• Kino letnie Sopot-Zakopane – wakacyjny festiwal filmów, który odbywa się jednocześnie w Zakopanem i w Sopocie. 

Jeśli myślisz o zorganizowaniu kina plenerowego, wstrzymaj konie. Musisz to zrobić zgodnie z prawem, czyli z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Potrzebujesz zgody producenta lub dystrybutora konkretnej produkcji (najczęściej jest to odpłatne). Ponadto musisz rozliczyć się z ZAiKSem lub STOART. 

Kino samochodowe (drive-in)

Pewnie kojarzysz je z amerykańskich filmów i seriali. To tak naprawdę parkingi, na których wyświetlane są filmy, a ty możesz oglądać je prosto ze swojego samochodu. To fajna opcja, gdy pada deszcz lub jech chłodno. 

Pierwsze takie kina powstały za sprawą Richarda Hollingsheada, który opatentował swój pomysł w 1933 roku. W Camden w New Jersey wyświetlono wtedy skróconą wersją “Two White Arms” (nosiła ona tytuł “Wives Beware”). 

Największą popularność kina samochodowe przeżyły w latach 50. i 60. ubiegłego wieku, kiedy to tylko w USA było ich ok. 5000. 

A co z Polską? Z “niewielkim” opóźnieniem, bo w 1994 roku, zostało uruchomione pierwsze kino samochodowe. Stworzyli je Rafał Wnuk i Dariusz Krzysztof Zawiślak na osiedlu Żerań w Warszawie. Pokazano tam m.in. przedpremierowo “Cztery wesela i pogrzeb”, a także:

• “Flinstonów” z performancem (wzięli w nim udział aktorzy przebrani za postaci z filmu),
• “Gliniarz z Beverly Hills III” (cieszył się taką popularnością, że auta czekające na wjazd na pokaz zablokowały ulice). 

Wszystko fajnie, ale przecież w takim kinie pewnie kiepsko słychać… Nic bardziej mylnego! Ścieżka dźwiękowa jest nadawana radiowo na falach FM. Wystarczy włączyć radio na odpowiedniej częstotliwości i gotowe. Oczywiście, by było to legalne, potrzeba zgody Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

To już wszystkie kina, które dziś znamy. Ciekawe, co przyniesie przyszłość.