Zespoły progresywne: Jak kształtują nowoczesne brzmienie rocka i metalu?

Czym jest rock progresywny?

Rock progresywny (prog rock, progressive rock) ma swoje korzenie w rocku psychodelicznym. Założeniem muzyków progresywnych jest wzniesienie muzyki na wyższy poziom artystyczny. Tworzą oni bardzo złożone piosenki. 

Kilka faktów o rocku progresywnym

• cechuje się wirtuozerią (muzycy często posiadają doskonałe wykształcenie muzyczne, np. Keith Emerson i Rick Wakeman lub są samoukami np. Jimmy Page i Chris Cutler),
• piosenki mają często więcej niż 20 minut i charakteryzują się długim intro,
• schematy harmoniczne i rytmiczne zmieniają się w ciągu jednego utworu,
• teksty nawiązują do skomplikowanej tematyki, m.in. filozoficznej, mistycznej, fantazyjnej i religijnej,
• muzycy grają na typowych rockowych instrumentach oraz na ich elektronicznych i akustycznych odpowiednikach,
• w piosenkach progresywnych często spotyka się nawiązania do muzyki poważnej,
• albumy tworzone są pod szyldem jednej spójnej idei (są to tzw. albumy programowe, concept albums), może to być opowieść (np. „Nude” Camel), rozważania (np. „The Dark Side of the Moon” Pink Floyd), refleksje na temat życia i śmierci (np. „Innuendo” Queen) lub wizje religijne/filozoficzne (np. „Tales from Topographic Oceans” Yes). 

Zupełnie inne brzmienie rocka

Rock progresywny nadał ciężkiej muzyce zupełnie inny kształt. Już w 1966 roku, kiedy Frank Zappa i The Mothers of Invention wypuścił swój debiutancki album „Freak Out!” był swego rodzaju przełomem. To pierwsza płyta, która w całości została podporządkowana jednej idei. Warstwa stylistyczna za to odwoływała się do przeróżnych stylów i gatunków. 

Jednak popularyzacja progressive rocka nastąpiła dopiero po wypuszczeniu płyty „Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” przez Beatlesów. Musimy jednak zaznaczyć, że ten album posiadał tylko niektóre cechy charakterystyczne dla tego gatunku. Mimo wszystko miał on ogromny wpływ na innych artystów, którzy zaczęli eksperymentować i tworzyć w stricte progresywnym stylu. 

Do najbardziej znanych zespołów progressive rockowych należą zdecydowanie:

• Genesis,
• ELP,
• King Crimson,
• Jethro Tull,
• Yes,
• Pink Floyd. 

Później doszły do tej listy takie kapele jak Queen, Scorpions czy Led Zeppelin, a nawet The Doors. 

Progressive rock niejedno ma imię

Pojawienie się rocka progresywnego sprawiło, że powoli zaczęły wyłaniać się coraz to bardziej nowoczesne brzmienia, które zostały opisane takimi podgatunkami, jak:

• rock symfoniczny (orkiestralne brzmienie, np. Genesis, Grupa Niemen),
• rock eksperymentalny (awangarda, np. King Crimson),
• scena Canterbury (zespoły z Canterbury, Anglia, np. Soft Machine),
• folk progresywny (np. Jethro Tull, Skaldowie),
• jazz-rock (np. Frank Zappa),
• art rock (np. Pink Floyd),
• rock neo-progresywny (np. Pendragon, Fish, The Flower Kings, Riverside),
• metal progresywny (np. Dream Theater, Coroner, Gojira). 

To oczywiście nie wszystkie style, które oferuje nam rock progresywny, co pokazuje, jak bardzo nowoczesnych i wyjątkowych brzmień poszukują jego zwolennicy. 

Muzyka, która zmienia brzmienie rocka i metalu

Na kształt muzyki progresywnej mają wpływ różne czynniki, dlatego też każdy zespół tworzący w tym gatunku brzmi zupełnie inaczej. Jakie są najistotniejsze czynniki?

Inspiracje

Twórcy progressive rocka czerpią inspiracje z przeróżnych źródeł. Najczęściej jednak są to głosy płynące prosto z serca. Dlatego też muzyka progresywna nie jest nastawiona stricte na komercję, ale nie oznacza to, że zespoły progresywne nie odnoszą sukcesów. Międzynarodowa sława Genesis czy Queenu jest przecież niepodważalna. 

Wykształcenie muzyczne

Ważnym elementem jest także wykształcenie muzyczne artystów. Alan White z Yes powiedział kiedyś: „To jest tak, że grasz 7/8, ale brzmi to tak, jakbyś grał 4/4. W tym jest cały sekret”. Osoba, która nie ma wykształcenia muzycznego, nie bardzo rozumie, o co w tym chodzi. Jednak muzyka zespołu robi odpowiednie wrażenie, przez co słychać doskonale, że wiedzą, o czym mówią i co robią. 

Wizerunek sceniczny

Na wizerunek zespołów progresywnych ma też wpływ ich zachowanie na scenie. Koncerty są niczym widowiska, które łączą w sobie muzykę i teatr. Do tego dochodzą kostiumy, maski, fryzury, makijaże i alter ego tworzone przez muzyków. 

Nowoczesny prog rock

Dzisiejszy progressive rock łączy w sobie wszystkie możliwe style muzyczne. Utwory są złożone z różnych elementów, które tworzą razem spójną całość. 

Jak powiedział Matt Garstka z Animals As Leaders: „Dla mnie progres jest czymś nowatorskim, czymś nowoczesnym. Gdy dorastałem w okolicy było kilku wymiataczy, którzy grali progresywnie. Ich gra rozwijała mój umysł”. Za to Matt Halpern z Periphery powiedział: „Nie wydaje mi się, że dotyczy to jednego gatunku. Moim zdaniem chodzi tu o przesuwanie granic w jakiejkolwiek muzyce, jaką grasz w stylistyce rockowej”. 

To, co łączy pionierów gatunku z dzisiejszymi zespołami progresywnymi to zdecydowanie przesuwanie granic, szukanie głębszego znaczenia i jeszcze lepszego brzmienia, które pozwalają na stworzenie niesamowitych utworów.