Najważniejsze nagrody muzyczne – jakie są?

Jakie są najważniejsze nagrody muzyczne?

Przyjrzyjmy się bliżej dwóm najważniejszym dla Polaków nagrodom muzycznym.

Nagroda Grammy – najważniejsza międzynarodowa nagroda muzyczna

Artyści muzyczni na całym świecie marzą o wytwarzanej ręcznie przez Billings Artworks z Ridgway (Kolorado, USA), pozłacanej statuetce, która przypomina gramofon. Nie ważne jest to, że podczas ceremonii rozdania nagród wręczana jest tylko nagroda „przechodnia”, a ta prawdziwa jest grawerowana dopiero później przez National Academy of Recording Arts and Sciences i wręczana już w mniej oficjalnych warunkach. Mowa tutaj oczywiście o Nagrodzie Grammy znanej oryginalnie jako Grammy Award. Należy ona do czwórki najważniejszych nagród amerykańskich w branży rozrywkowej (na równi z Emmy – telewizja, Oscarem – film i Tony – teatr). 

Jest to nagroda muzyczna, którą co roku Narodowa Akademia Sztuk i Nauk Nagraniowych z USA wręcza artystom wyróżniającym się na rynku fonograficznym. Podczas ceremonii rozdania nagród nie tylko przyznawane są statuetki, ale także odbywają się występy cenionych artystów. 

Historia nagród Grammy

Pierwsze nagrody Grammy zostały wręczone w 1959 roku. Choć dziś możemy oglądać ceremonię w telewizji, podczas pierwszej „edycji” było to niemożliwe. Dopiero rok później telewidzowie mogli zobaczyć fragmenty rozdania nagród Grammy – w programie “Sunday Showcase” (NBC). 

Przez pierwsze dwanaście lat gale odbywały się w dwóch miastach: Los Angeles i Nowym Jorku. Artyści sami decydowali, gdzie się pojawią. Później prawa do emisji wykupił Pierre Cossette i wtedy po raz pierwszy widzowie mogli obejrzeć całą transmisję na żywo w telewizji. Na tym jednak nie koniec, bo w 1973 roku prawa przeszły w ręce telewizji CBS i gale zaczęły być organizowane w Nashville. 

Ciekawostka: w odpowiedzi na te działania telewizja ABC zorganizowała własne nagrody – American Music Award – i ceremonię ich wręczenia (o nich napisaliśmy w dalszej części tego artykułu).

Jakie są kategorie nagród Grammy?

Do 2007 roku wręczono aż 7578 statuetek Grammy. Oznacza to, że jest mnóstwo różnych kategorii, w których są one przyznawane. Nagrody specjalne (przyznawane bez nominacji za długotrwały wkład w muzykę) to:

• Lifetime Achievement Award,
• Trustees Award,
• Technical Grammy Award,
• Grammy Legend Award,
• Grammy Hall of Fame Award,
• MusiCares Person of the Year Award.

Jest także obszar generalny z czterema nagrodami:

• album roku,
• nagranie roku,
• piosenka roku,
• najlepszy nowy artysta.

Oprócz nich przyznawane są nagrody w wyspecjalizowanych kategoriach, których jest mnóstwo. Nie będziemy wymieniać wszystkich z nich, ale kilka przykładowych to:

• Best Pop Solo Performance,
• Best Dance Recording,
• Best Rock Performance,
• Best Traditional R&B Performance,
• Best Rap Album,
• Best Country Duo/Group Performance,
• Best New Age Album, 
• Best Improvised Jazz Solo, 
• Best Large Jazz Ensemble Album,
• Best Contemporary Christian Music Performance/Song,
• Best Latin Rock, Urban or Alternative Album,
• Best Bluegrass Album,
• Best Traditional Blues Album,
• Best Reggae Album,
• Best Children’s Album,
• Best Spoken Word Album (Includes Poetry, Audio Books & Storytelling),
• Best Comedy Album,
• Best Musical Theater Album,
• Best Compilation Soundtrack for Visual Media,
• Best Instrumental Composition,
• Best Recording Package,
• Best Album Notes,
• Best Historical Album,
• Best Engineered Album, Non-Classical,
• Best Surround Sound Album,
• Best Orchestral Performance,
• Best Music Video,
• Best Music Film.

Jak widzisz, są to bardzo różnorodne kategorie, w których docenia się nie tylko tych, których widać – wokalistów, muzyków, zespoły – ale także tych, których praca jest bardzo ważna, a często niezauważana. 

Jak wyglądają nominacje do Grammy?

Jak dotąd tylko jeden raz, w 1990 roku, anulowano nagrodę. Statuetkę musiał zwrócić zespół muzyczny Milli Vanilli – za oszustwo. Sytuacje te są bardzo rzadkie, ponieważ proces nominacji do nagrody jest bardzo złożony:

• zgłoszenie artysty/osoby do nagrody (internetowo + przesłanie dzieła do National Academy of Recording Arts and Sciences),
• ocena dzieła przez przeszło stu pięćdziesięciu ekspertów,
• głosowanie przez ekspertów wyłącznie w swoich kategoriach eksperckich,
• wybór pięciu nominacji w każdej kategorii (na podstawie głosów),
• rozesłanie formularzy do ostatecznego głosowania do członków Akademii,
• liczenie głosów,
• ceremonia i ogłoszenie zwycięzców.

Artyści, którzy posiadają najwięcej statuetek Grammy

Na podium są:

• artystka – Beyoncé – 35 nagród,
• zespół – U2 – 22 nagrody,
• grupa muzyczna – Chicagowska Orkiestra Symfoniczna – 60 nagród.

Wśród polskich nagrodzonych są:

• Aleksandra Nagórko – Best Classical Compendium (2012 rok),
• Włodek Pawlik – Best Large Jazz Ensemble Album (2014 rok),
• Krzysztof Penderecki – Best Classical Contemporary Composition (1988 rok), Best Classical Contemporary Composition (1999 rok), Best Choral Composition (2001 rok), Best Choral Performance (2017 rok),
• Andrzej Sasin – Best Classical Compendium (2012 rok),
• Antoni Wit – Best Classical Compendium (2012 rok),
• Henryk Wojnarowski – Best Choral Performance (2017 rok). 

Nagrody Fryderyk – najważniejsza polska nagroda muzyczna

Polscy artyści marzą o ważącej przeszło kilogram, wykonanej z brązu statuetce Fryderyk (albo też o tej pozłacanej!). Pierwszą nagrodę zaprojektował Marek Kijewski. Wywołała ona kontrowersje szczególnie wśród muzyków poważnych. Otóż Fryderyk – nawiązujący do Fryderyka Chopina – był mężczyzną w glanach i z kolczykiem w uchu. Nic dziwnego, że rok później zmieniono wygląd statuetki na… kształt litery F. Ale spokojnie – dziś jest ona nieco bardziej wyjątkowa. Najnowsza wersja została zaprojektowana w 1998 roku przez Dorotę Dziekiewicz Pilich, która wzorowała się na sylwetce… swojego męża oraz wyglądzie statuetki Oscara. 

Fryderyk to nagroda przyznawana od 1995 roku przez Związek Producentów Audio-Video (ZPAV) za osiągnięcia w rodzimym przemyśle muzycznym. 

Kategorie Fryderyków

Nagrody wręczane są na podstawie stale zmieniających się kategoriach. Wynikają one ze zgłoszeń w danym roku. Nagradzani są:

• artyści,
• kompozytorzy,
• autorzy,
• producenci muzyczni,
• realizatorzy dźwięku,
• reżyserzy nagrań i teledysków,
• twórcy opraw graficznych albumów. 

Ponadto przyznawane są także honorowe Złote Fryderyki. Można je otrzymać za całokształt twórczości. 

Wśród kategorii przyznawanych w sekcji muzyki rozrywkowej są m.in.:

• artysta / artystka roku,
• fonograficzny debiut roku,
• album roku pop,
• album roku pop alternatywny,
• album roku hip hop,
• album roku muzyka alternatywna,
• album roku muzyka korzeni,
• album roku muzyka ilustracyjna,
• teledysk roku.

Podobne kategorie są przyznawane w sekcji muzyki jazzowej, m.in.:

• jazzowy artysta / artystka roku,
• jazzowy kompozytor / kompozytorka roku,
• album roku jazz,
• album roku jazz eksperymentalny / współczesna muzyka improwizowana.

A w sekcji muzyki klasycznej m.in.:

• najwybitniejsze nagranie muzyki polskiej,
• album roku recital solowy,
• album roku muzyka kameralna – duety,
• album roku muzyka kameralna – większe składy.

Jak wyglądają nominacje do Fryderyków? 

Od 2000 roku za przyznawanie nagród odpowiada Akademia Fonograficzna powołana przez ZPAV. Składa się ona z przeszło dwóch tysięcy osób (każda z nich należy do jednej z trzech kategorii: jazzowej, rozrywkowej, klasycznej). Są to eksperci, tacy jak piosenkarze, realizatorzy dźwięku czy producenci muzyczni. Proces wyłaniania zwycięzcy wygląda tak:

• artyści, menedżerowie, wydawcy i dystrybutorzy zgłaszają dzieła,
• Akademia Fonograficzna wybiera nominowanych (każda osoba maksymalnie trzy pozycje, dając im pięć, trzy lub jeden punkt),
• wybieranych jest – na podstawie głosów – pięć pozycji w każdej kategorii,
• następuje drugie głosowanie,
• zwycięzcy są ogłaszani podczas gali.

Nagrody są wręczane podczas ceremonii. Co ciekawe, w latach 2007-2009 były organizowane dwie oddzielne: 

• jedna dla muzyki rozrywkowej,
• druga – dla poważnej. 

Później odbywała się jedna ceremonia, a w latach 2015-2024 roku – znów dwie (tym razem jedna dla muzyki rozrywkowej i jazzowej, a druga – poważnej). 

Od 2025 roku organizowane są… trzy gale. 

Kto otrzymał najwięcej Fryderyków?

Najwięcej nagród jak dotąd otrzymali:

• Katarzyna Nosowska – 34 nagrody (solo, z zespołem Hey),
• Jacek Chrzanowski – 18 (z zespołem Hey, z zespołem Dezerter), 
• Hey – 16,
• Anna Mikołajczyk-Niewiedział – 15,
• Orkiestra Filharmonii Narodowej – 15,
• Dawid Podsiadło – 14 (solo, z zespołem Męskie Granie Orkiestra 2018 oraz 2021),
• Paweł Krawczyk – 14 (solo, z zespołem Hey),
• Maciej Starosta – 13 (z zespołami: 2Tm2,3; Acid Drinkers, Arka Noego, Flapjack),
• Rafał Blechacz – 12,
• Grzegorz Ciechowski – 12 (solo, z zespołem Republika),
• Lech Janerka – 12,
• Marcin Wasilewski – 12 (solo, z zespołem Marcin Wasilewski Trio),
• Sinfonia Varsovia – 12.

Inne ważne nagrody muzyczne

Na tych dwóch nagrodach świat się jednak nie kończy. Jest także wiele innych, które są niemal równie ważne dla artystów. Top 5 to:

• American Music Awards,
• MTV Video Music Awards,
• European Music Awards,
• Billboard Music Awards,
• BET Awards.

American Music Awards

AMA, czyli American Music Awards, powstały jako konkurencja dla Grammy. Gdy ceremonie wręczenia tych nagród zaczęto transmitować w telewizji, stacja ABC postanowiła stworzyć własne nagrody oraz galę – i tak powstały AMA. Statuetki są tutaj jednak przyznawane na zupełnie innej podstawie. Nie ma ekspertów, którzy oceniali by poszczególne dzieła. Liczą się wyniki, które określają “popularność” danego artysty. Najważniejsza jest liczba sprzedanych albumów/singli itp. 

Nagrodę ten ufundował Dick Clark w 1973 roku. Gale odbywają w drugą lub trzecią niedzielę listopada (a w 2018 roku – wyjątkowo – w drugim tygodniu października). 

Wśród kategorii są m.in.:

• artysta roku,
• kolaboracja roku,
• teledysk roku,
• trasa koncertowa roku,
• ulubiony artysta społecznościowy,
• debiut roku,
• ulubiony artysta pop,
• ulubiona artystka pop, 
• ulubiony artysta dla dorosłych,
• najlepsza ścieżka dźwiękowa,
• artysta dekady.

Najwięcej nagród AMA otrzymali:

• Taylor Swift – 40,
• Michael Jackson – 26,
• Whitney Houston – 22,
• Kenny Rogers – 19,
• Alabama – 18,
• Justin Bieber – 18,
• Carrie Underwood – 17,
• Garth Brooks – 17,
• Reba McEntire – 14,
• Rihanna – 13,
• BTS – 12,
• Beyoncé – 11,
• Bruno Mars – 11,
• Janet Jackson – 11,
• Stevie Wonder – 11.

Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę osoby, którym przyznano najwięcej nagród podczas jednej ceremonii, mamy tutaj remis na pierwszym miejscu:

• Michael Jackson – 8 w 1984 roku,
• Whitney Houston – 8 w 1994 roku.

Taylor Swift może się za to pochwalić największą liczbą statuetek w tej samej kategorii – Artystka Roku. 

MTV Video Music Awards

MTV Video Music Awards to nagrody muzyczne wręczane co roku przez telewizję MTV tylko i wyłącznie za teledyski. Do 2006 roku o przyznaniu statuetek decydowało jury złożone z ekspertów, a teraz – głównie internauci (eksperci dobierają zwycięskie teledyski w kategoriach technicznych, takich jak chociażby efekty specjalne, najlepsza reżyseria). Nagrody te są uważane za jedne z najważniejszych w przemyśle muzycznym.

Są one przyznawane w takich kategoriach, jak chociażby:

• teledysk roku, 
• artysta roku,
• najlepszy debiut,
• najlepszy teledysk popowy,
• najlepszy teledysk rockowy,
• najlepszy teledysk hip-hopowy,
• najlepszy teledysk taneczny,
• najlepsza współpraca. 

Za to eksperci odpowiadają za wyłonienie zwycięzców w takich kategoriach jak:

• najlepsza reżyseria,
• najlepsza choreografia,
• najlepsze efekty specjalne,
• najlepsza dyrekcja artystyczna,
• najlepszy montaż,
• najlepsza kinematografia,
• najlepsza piosenka wakacji,
• Michael Jackson Video Vanguard Award (honorowa nagroda za wkład w kulturę MTV). 

Jak dotąd najwięcej statuetek zgarnęli:

• Beyoncé – 24,
• Madonna – 20,
• Lady Gaga – 18,
• Peter Gabriel – 13,
• Eminem – 13,
• R.E.M. – 12,
• Justin Timberlake – 11,
• Green Day – 11,
• Taylor Swift – 11,
• Aerosmith – 10.

Najwięcej statuetek podczas jednego wieczoru otrzymał Peter Gabriel w 1987 – było ich dziesięć. Zaraz za nim są:

• a-ha – 8 w 1986 roku,
• Lady Gaga – 8 w 2010 roku,
• Beyoncé – 8 w 2016 roku,
• The Smashing Pumpkins – 7 w 1996 roku,
• Green Day – 7 w 2005 roku,
• Kendrick Lamar – 7 w 2017 roku.

European Music Awards

MTV Europe Music Award (znana także jako MTV: EMA) to gala muzyczna, którą stworzyły europejskie oddziały MTV. Od 1994 roku odbywa się ona w różnych krajach Europy. Nagroda ta jest przyznawana w takich kategoriach, jak chociażby:

• najlepszy zespół,
• najlepszy wykonawca pop,
• najlepsza piosenka,
• najlepszy wykonawca alternatywny,
• najlepszy teledysk,
• najlepsza wokalistka,
• najlepszy wokalista,
• najlepszy debiut / przełomowy artysta,
• najlepszy występ na żywo.

Co jakiś czas któraś z kategorii jest zawieszana lub pojawia się nowa. Zdarza się też, że dana nagroda wraca po jakimś czasie pod inną nazwą (najleszy artysta koncertowy wrócił pod nazwą Headliner). Podczas czternastej gali MTV: EMA pojawiła się kategoria Artist’s Choice (czyli: nagroda artystów). Za to nagrodę w kategorii najlepszy teledysk przyznaje zespół złożony ze wszystkich regionalnych redakcji MTV Europe. Istnieje także dodatkowa kategoria Free Your Mind za osiągnięcia muzyczne, którą telewizja chce uświadamiać społeczeństwo na temat kluczowych kwestii społecznych. Są również kategorie lokalne, takie jak chociażby najlepszy artysta polski (od 2000 roku).

Większość nagród jest przyznawanych przez widzów MTV z całej Europy. 

Wśród artystów najwięcej statuetek otrzymali:

• Justin Bieber – 21,
• Eminem – 16,
• One Direction – 12,
• Lady Gaga – 12,
• Shawn Mendes – 11,
• Linkin Park – 10,
• 30 Seconds to Mars – 9,
• Britney Spears – 8,
• Nicki Minaj – 7,
• Taylor Swift – 7,
• The Prodigy – 6,
• Katy Perry – 6,
• Beyonce – 6, 
• Dima Bilan – 6,
• Green Day – 6,
• Muse – 6,
• Little Mix – 6. 

Paradoksalnie najwięcej nagród otrzymali artyści z USA (aż 116), a po nich ci z Anglii (54) i Niemiec (17). 

Billboard Music Awards

Billboard Music Awards to jedna z najważniejszych nagród muzycznych przyznawanych w USA. Ceremonie wręczenia nagród odbywają się w grudniu, a transmituje je na żywo stacja FOX (niezmiennie od samego początku). Pierwsze nagrody zostały wręczone 1990 roku. Nie ma tutaj ekspertów, którzy oceniali by poszczególne dzieła. Liczy się “popularność”, czyli sprzedaż konkretnych nagrań w roku.

Wśród kategorii są m.in. (bo trudno wymienić je wszystkie):

• Top Artist,
• Top New Artist,
• Top Male Artist,
• Top Female Artist,
• Top Duo/Group,
• Top Billboard 200 Artist,
• Top Hot 100 Artist,
• Top Touring Artist,
• Top Selling Album
• Top Radio Song,
• Top Streaming Song (Video). 

Przyznawane są również przeróżne nagrody w konkretnych gatunkach muzycznych, takich jak R&B, rap, country, rock, latin, K-pop, dance/electronic, Christian, Gospel, inne.

Wśród nagród specjalnych są m.in.:

• Artist Achievement Award,
• Spotlight Award,
• Change Maker Award
• Artist of the Decade Award
• Millennium Award.

Dodatkową nagrodą jest Billboard Century Award, która jest przyznawana najbardziej zasłużonym wykonawcom z poprzednich dekad. Dotyczy ona tylko muzyki rozrywkowej. Otrzymali ją m.in.:

• Carlos Santana (1996 rok),
• Annie Lennox (2002 rok),
• Sting (2003 rok), 
• Stevie Wonder (2004 rok),
• Tom Petty (2005 rok),
• Tony Bennett (2006 rok).

Od 2011 roku wręczane są Billboard Icon Awards. Otrzymali je:

• Neil Diamond (2011 rok),
• Stevie Wonder (2012 rok),
• Prince (2013 rok),
• Jennifer Lopez (2014 rok),
• Celine Dion (2016 rok),
• Cher (2017 rok),
• Janet Jackson (2018 rok),
• Mariah Carey (2019 rok),
• Garth Brooks (2020 rok),
• P!nk (2021 rok),
• Mary J. Blige (2022 rok). 

Najwięcej nagród otrzymali:

• Taylor Swift – 49,
• Drake – 41,
• Beyoncé – 28.

A podczas jednej ceremonii – Drake (raz 13, innym razem 12) oraz Adele – 12.

BET Awards

Ostatnią ważną nagrodą muzyczną jest BET Awards, która po raz pierwszy została wręczona w 2001 roku. BET to nazwa telewizji – Black Entertainment Television – która przyznaje te nagrody tylko i wyłącznie artystom afroamerykańskim – muzykom, aktorom, sportowcom i innym wyróżniającym się osobom. Wśród kategorii muzycznych są m.in.:

• Album of the Year,
• Video of the Year,
• Viewer’s Choice Award,
• Best Group,
• Best Collaboration,
• Best Female Hip-Hop Artist,
• Best New Artist,
• Dr. Bobby Jones Best Gospel/Inspirational Award,
• BET Her Award,
• Best International Act.

Wręczane są także nagrody w kategoriach specjalnych, takich jak BET Lifetime Achievement, Humanitarian oraz Ultimate Icon Award. Pierwsza z nich jest przyznawana artystom muzycznym, którzy mieli ogromny wpływ na przemysł muzyczny. Nagrodę tę otrzymali m.in.:

• Whitney Houston (2001 rok),
• James Brown (2003 rok),
• Gladys Knight (2005 rok), 
• Prince (2010 rok),
• Lionel Richie (2014 rok),
• Samuel L. Jackson (2016 rok), 
• Mary J. Blige (2019 rok),
• Sean Combs (2022 rok),
• Usher (2024 rok). 

Nagrody Ultimate Icon otrzymali:

• Janet Jackson (2015 rok),
• Debra L. Lee (2018 rok),
• Tyler Perry (2019 rok). 

Najwięcej nagród otrzymali:

• Beyoncé – 36,
• Kendrick Lamar – 29,
• Chris Brown – 19,
• Drake – 15,
• Nicki Minaj – 13,
• Lil Wayne – 11.

Ciekawe, jak zmienią się te dane w kolejny latach, bo już dziś możemy zaobserwować pojawianie się na topowych miejscach zupełnie nowych artystów.