Co słychać w odsłuchu scenicznym?

Co to jest odsłuch sceniczny?

Odsłuchem scenicznym nazywamy potocznie monitory odsłuchowe/monitory sceniczne. Niektórzy używają także nazwy monitoring sceniczny. Wszystkie one oznaczają jednak to samo – rodzaj kolumn głośnikowych, które są stosowane na scenie podczas koncertów. Choć mogłeś sobie nie zdawać sprawy, co to dokładnie jest, z pewnością widziałeś je już podczas koncertów. 

Takie monitory sceniczne ustawiane są w kierunku muzyków. Umożliwiają im:

• słyszenie własnego wokalu/instrumentu,
• słyszenie pozostałych członków zespołu.

Dzięki temu mają lepszą kontrolę nad występem i mogą grać/śpiewać harmonicznie i rytmicznie. 

Po co muzykom odsłuch sceniczny? Czy nie da się wystąpić bez niego?

Na scenie słychać wszechobecny hałas oraz pogłos (nie tylko ten pochodzący ze sceny, ale także od publiczności). Przez to muzycy mają problem z harmonijnym graniem. To z kolei może prowadzić do kiepskiego występu, a tego nikt by nie chciał, prawda? Dlatego na scenie ustawiane są monitory odsłuchowe – dzięki nim artyści mogą śpiewać/grać w odpowiedni, zaplanowany wcześniej sposób i żaden z muzyków nie przyćmi głośnością swojej gry innych.

Jak wygląda odsłuch sceniczny? 

Na scenie, zaraz z przodu, stoi coś, co wygląda z daleka jak podłogowy monitor. Jest ich najczęściej kilka i są zwrócone w kierunku muzyków, stąd słuchacze nie do końca wiedzą, co to dokładnie jest. A są to właśnie monitory sceniczne, które z monitorami mają niewiele wspólnego. 

Odsłuchy sceniczne mają nienarzucający się wygląd (widać je, ale nie przyciągają zbyt dużej uwagi). Są niskie, więc nie zasłaniają ani muzyków, ani ich instrumentów, ani dekoracji. 

To głośniki, które składają się z:

• woofera (głośnika niskotonowego),

• tweetera (głośnika wysokotonowego).

Ciekawostka: w telewizji zdarzają się monitory sceniczne w przezroczystych obudowach. Są one wykonane z pleksiglasu. 

Jakie są rodzaje monitorów scenicznych? 

Odsłuch sceniczny występuje w kilku różnych wariantach:

• • podłogowym (typu wedge) – jest to najczęściej monitor odsłuchowy przeznaczony dla jednego muzyka,

• sidefill – to monitory, które są ustawiane po obu stronach sceny. Mają one za zadanie pokrycie dźwiękiem większego fragmentu sceny,

• drumfill – to monitor, który przeznaczony jest tylko dla perkusisty, dlatego że sprawnie przenosi niskie częstotliwości. 

Możemy także podzielić je na:

• monitory odsłuchowe (o nich wiesz już całkiem sporo),
• odsłuch indywidualny (o nim przeczytasz w dalszej części tego artykułu).

Istnieją także inne podziały monitorów odsłuchowych, np. ten na:

• monitory aktywne (mają wbudowane wzmacniacze, są droższe, ale jednocześnie bardziej praktyczne, bo nie potrzeba do nich dodatkowego sprzętu),
• monitory pasywne (musimy dokupić osobny wzmacniacz).

Możemy też podzielić je ze względu na zastosowanie. Wtedy mamy do dyspozycji monitory:

• bliskiego pola (służą one do bezpośredniego odsłuchu i znajdują się w bliskiej odległości od muzyka, najczęściej na poziomie jego głowy),
• średniego pola (znajdują się nieco dalej i najlepiej sprawdzają się w większych pomieszczeniach),
• dalekiego pola (są wykorzystywane w dużych studiach nagraniowych).

Ten ostatni podział dotyczy raczej odsłuchów studyjnych.

Jakie są wady odsłuchu scenicznego? 

Odsłuch sceniczny, choć ma wiele zalet i ułatwia muzykom koncertowanie, ma także wady. Wśród nich są:

• sprzężenia akustyczne (monitory znajdują się bardzo blisko mikrofonów. Przez to są podatne na sprzężenia),
• przesłuchy na froncie (monitory sceniczne czasem utrudniają, a nawet zdarza się, że uniemożliwiają realizatorowi frontowemu stworzenie klarownego miksu. Dzieje się to dlatego, że głośno grająca scena wraz z monitorami jest słyszana także po stronie publiczności),
• pojawia się też niezgodność fazowa z sygnałem, który dociera z systemu frontowego (dwa sygnały dźwiękowe nie są ze sobą zsynchronizowane, co może prowadzić do spadku poziomu dźwięku w pewnych częstotliwościach, zniekształceń czy problemów ze zlokalizowaniem źródła dźwięku). 

Jak temu zapobiec? Możemy wybrać system odsłuchu indywidualnego IEM (In Ear Monitor). Są to systemy bezprzewodowe, które współpracują ze słuchawkami. 

Jak działa odsłuch indywidualny? 

Odsłuch indywidualny jest znany także jako osobisty lub douszny. Jak się domyślasz, dźwięk trafia z niego prosto do ucha muzyka. Taki odsłuch pozwala na:

• dopasowanie poziomu głośności dla poszczególnych wokalistów i muzyków,
• ochronę słuchu (w słuchawkach jest ciszej niż z głośnikami),
• wzmacnianie sygnałów bez pojawienia się sprzężenia zwrotnego (pisaliśmy o nim w poprzedniej sekcji),
• zmniejszenie obciążenia wokalu,
• łatwiejsze miksowanie dźwięku dla publiczności (osoba, która za to odpowiada, może neutralizować zbyt głośne dźwięki docierające ze sceny, przez co cały koncert będzie znacznie przyjemniejszy w odbiorze i nie będzie ryzyka, że któryś z muzyków przyćmi innych członków zespołu).

Ponadto transport odsłuchu dousznego jest łatwiejszy (zajmuje on mniej miejsca).

Jak dźwięk trafia do odsłuchu scenicznego?

By dźwięk trafił do odpowiedniego monitora bądź systemu ze słuchawkami, może być miksowany na głównej konsolecie lub na oddzielnej konsoli przeznaczonej wyłącznie do tworzenia miksu dla systemu odsłuchowego (to lepsza opcja na koncertach). 

By rozdzielić sygnał między obie konsolety, osoba za to odpowiedzialna wykorzystuje splittery. 

Ciekawostka: są także systemy, które umożliwiają muzykom samodzielne tworzenie miksów. Pierwsze takie rozwiązanie zaoferowała firma Aviom. Systemy te są stosowane m.in. w orkiestronach teatrów muzycznych, które możesz odwiedzić na West Endzie w Londynie.

Co słychać w odsłuchu scenicznym? 

No dobrze, odpowiedzmy więc teraz konkretnie na pytanie „co słychać w odsłuchu scenicznym”. Jeśli myślisz, że artyści słyszą tam podpowiedzi tekstów swoich piosenek czy kroków scenicznych – niestety się mylisz.

Odsłuch sceniczny pozwala artyście usłyszeć możliwie najbardziej autentyczny dźwięk, jaki wytwarza (czy to grając na instrumencie, czy też śpiewając). Dzięki temu lepiej współgra z resztą zespołu. 

Odsłuch w studiu nagraniowym

Dzięki odsłuchowi stosowanemu w studiu nagraniowym, producentowi łatwiej jest zmiksować, a następnie zremasterować dany utwór. Producent dopasowuje brzmienie do potrzeb odbiorców, tworząc najwyższej jakości muzykę, której będzie się dobrze słuchać na różnych urządzeniach. 

Ciekawostka o odsłuchach studyjnych

Odsłuchy studyjne są wykorzystywane nie tylko w studiach nagraniowych (choć na to wskazuje ich nazwa). Możesz je znaleźć także:

• w telewizji,
• w radiu,
• w studiach postprodukcji filmowej.

W każdym z tych miejsc pełnią takie same funkcje, więc nie będziemy opowiadać o nich z osobna. 

Monitory sceniczne vs. odsłuch douszny – co lepsze na scenie?

Czy lepiej słyszeć siebie ze scenicznego głośnika, czy z małych słuchawek w uchu? Wybór między tradycyjnym monitorem scenicznym a odsłuchem dousznym zależy od wielu czynników – od warunków technicznych, przez rodzaj muzyki, aż po osobiste preferencje wykonawcy. Wiesz to już na podstawie tego artykułu. Chcemy jeszcze na koniec zestawić oba te systemy, byś mógł łatwiej porównać je między sobą (szczególnie, jeśli zastanawiasz się, którą opcję wybrać).

Monitory sceniczne – wady i zalety

To klasyczne głośniki ustawione na scenie, skierowane w stronę muzyków. Sprawdzają się tam, gdzie artyści potrzebują fizycznego kontaktu z dźwiękiem, a komunikacja zespołowa opiera się także na odczuciach przestrzennych.

Zaletami monitorów scenicznych są:

• naturalne brzmienie przestrzeni scenicznej,
• brak konieczności zakładania słuchawek,
• łatwiejsza komunikacja z publicznością i zespołem.

Odsłuch sceniczny ma też swoje wady:

• ryzyko sprzężeń zwrotnych,
• trudniejsze zarządzanie poziomami dźwięku (przenikanie się odsłuchów),
• mniej precyzyjna kontrola nad miksem.

Odsłuch douszny (in-ear monitor)

Systemy IEM (In Ear Monitoring) są idealne na sceny festiwalowe, gdzie panuje hałas.

Ich zaletami są:

• izolacja od hałasu zewnętrznego,
• precyzyjny, indywidualny miks dla każdego wykonawcy,
• mniejsze ryzyko uszkodzenia słuchu (dzięki lepszej kontroli głośności).

Za to wady są takie:

• trudniejszy kontakt z publicznością i innymi muzykami,
• potrzeba przyzwyczajenia do pracy w słuchawkach (mamy wtedy zupełnie inne odczucia co do naszego głosu),
• ryzyko niezgodności fazowej, jeśli nie ma odpowiednio ustawionych ambientów.

Które rozwiązanie jest lepsze?

Odpowiedź brzmi: to zależy. Rockowy zespół, który gra w klubie, poradzi sobie z klasycznymi monitorami. Na festiwalu z kilkoma scenami może być znacznie trudniej. Jeśli zależy nam na precyzyjnym miksie i ochronie słuchu – warto rozważyć odsłuch douszny. 

A gdyby tak nie musieć wybierać? Są już systemy hybrydowe. A rynek z pewnością w przyszłości zaskoczy nas jeszcze wygodniejszymi i profesjonalniejszymi rozwiązaniami.