Kategorie
eBilet

Filmy

Gdyby Massive Attack czytali Reymonta

Fot. Materiały prasowe/Michał Długołęcki

Folklor w powszechnej świadomości często znaczy tyle, co archaiczna i często ocierająca się o przaśność cepelia. Łukaszowi Rostkowskiemu zależało na odczarowaniu tego wizerunku. Finalnie powstał z tego projekt bardzo impresjonistyczny - łączy folk z muzyką transową i nowoczesną formą producencką.

Artykuł może zawierać autopromocję eBilet.pl

Reymont odczarowany

Dla niejednego polskiego widza Anno Domini 2023 nowa ekranizacja “Chłopów” była na pewno punktem zwrotnym w dotychczasowym myśleniu o tym jednym z największych dzieł wczesnego modernizmu. DK i Hugh Welchmanowie w wtłoczoną do niedawna w ramy szkolnego przymusu lekturowego powieść Reymonta tchnęli nowe życie. To jak zdjęcie klątwy z tego przecież wybitnego i nagrodzonego Noblem dzieła. Ich oszałamiający wizualnie obraz sprawił, że na “Chłopów” spojrzano znów z zaciekawieniem. Wielu czytelników (w tym pisząca te słowa) sięgnęło ponownie – i tym razem bez uprzedzenia – po powieść, odżyło zainteresowanie życiem i obyczajami chłopów na polskiej wsi na przełomie XIX i XX wieku, a ponieważ inspiracją dla twórców filmu była estetyka malarstwa z okresu Młodej Polski, to i szereg widzów po sensie kinowym – przeświadczonych poczuciem dumy z malarskiej, narodowej spuścizny – kupiło bilety do muzeów, by zobaczyć obrazy Chełmońskiego, Malczewskiego, Ruszczyca czy Wyczółkowskego na żywo.

Sam film w kinach obejrzały blisko 2 miliony widzów, czyniąc go najlepiej sprzedającą się polską premierą w 2023 roku. Pod względem artystycznym oraz promocji polskiej kultury jest to więc niewątpliwie wielki triumf.

Na ogromny sukces produkcji składa się nie tylko niekonwencjonalna technika malarskiej animacji i zabawa z widzem w wyszukiwanie paraleli do obrazów młodopolskich malarzy ale również fenomenalna ścieżka dźwiękowa, która jest immanentną cechą filmu i sama – konceptualnie i formalnie – stanowi spójną, niezależną od obrazu historię. Zdecydowanie nie jest to jedynie muzyka tła. Nie tyle dopełnia całości filmu, co staje się jej równoprawnym bohaterem – dynamizuje akcję, tworzy unikatowy nastrój i kieruje emocjami widzów.

Muzykę do “Chłopów” skomponował Łukasz “L.U.C.” Rostkowski. To człowiek-orkiestra: muzyk, kompozytor, producent i zdobywca wielu nagród, m.in. Fryderyków (2006, 2008), Yacha, Mateusza Trójki i Paszportu Polityki. Jedni kojarzą go ze sceną hip-hopową (w tym założonym przez niego Kanałem Audytywnym), inni z jazzem (współpracował m.in. z Urszulą Dudziak, Leszkiem Możdżerem i Michałem Urbaniakiem) a z kolei jego łączące muzykę z historią projekty kompozytorskie wykorzystane zostały m.in. we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Mimo wcześniejszych osiągnięć i tak bogatego doświadczenia, stworzenie ścieżki dźwiękowej do filmu “Chłopi” było dla Rostkowskiego wejściem w zupełnie nową rolę.  – Tworzenie muzyki filmowej jest czymś innym. To zupełnie inne myślenie o instrumentach, o strukturze utworu i emocjach. Uczyłem się prawie wszystkiego od początku – opowiadał na antenie Polskiego Radia.

“Ścieżka dźwiękowa do ‘Chłopów’ to dla mnie piękny prezent na 20-lecie twórczości. Od bardzo wielu lat chciałem skomponować muzykę do filmu – tym bardziej muzykę, która czerpałaby z bogactwa polskich tradycji pieśni i instrumentów ludowych. Taki projekt to też okazja by w końcu móc nawiązać w kompozycjach do świata muzycznego, który fascynuje mnie od lat”

Rostkowskiemu zależało na stworzeniu muzyki, która nie tylko korespondować będzie z warstwą wizualną, ale też będzie atrakcyjna dla szerokiego grona odbiorców. Nie było to proste wyzwanie. Folklor w powszechnej świadomości często znaczy tyle, co archaiczna i często ocierająca się o przaśność cepelia. Artyście zależało na odczarowaniu tego wizerunku i pokazaniu w “Chłopach” muzyki ludowej jako intrygującego, bogatego kulturowo, zachwycającego paletą różnorodności, eklektycznego dźwiękowego pejzażu Europy Środkowo-Wschodniej. Kulturowy wkład biorących w projekcie udział muzyków z Ukrainy, Serbii, Litwy i Białorusi – tworzących międzynarodową orkiestrę Rebel Babel Film Orchestra, założoną przez L.U.C. w 2016 roku – geograficznie poszerza zakres muzycznych inspiracji ale muzycy inteligentnie zaakcentowali “polskość” nawiązując np. do naszych tańców – chodzonego czy gonionego – i przyśpiewek. Starając się odtworzyć też doświadczenie dźwiękowe mieszkańców dawnej polskiej wsi realizowali nagrania w historycznych lokacjach:

“Jeździliśmy po Polsce, nagrywaliśmy w skansenach, nagrywaliśmy ludowe zespoły grające na historycznych instrumentach. Szukaliśmy autentyczności”

Nie jest to więc muzyka stricte łowicka i nie odtwarza wprost brzmienia tradycyjnych zespołów z przełomu XIX i XX wieku ale się nimi inspiruje. Bardziej od identyfikatora kulturowego liczą się doznania estetyczne. Rostkowski pożycza tradycyjne tematy i ludowe melodie, inspiruje się nimi ale przetwarza je dokonuje ich translacji na język XXI wieku tak, by trafić w gusta i wrażliwość słuchacza. Na antenie radiowej Jedynki kompozytor wyjaśniał:

“Chcieliśmy pokazać polski folk, słowiańską muzykę, ale ona jest przefiltrowana przez brzmienie anglosaskie. Ja wychowałem się na Massive Attack, Trickym, Portishead, a Welchman jest Brytyjczykiem. Chodziło o to, by ta muzyka była ciekawa również dla innych kultur, by ją eksportować na świat”

Finalnie powstał z tego projekt bardzo impresjonistyczny – łączy folk z muzyką transową i nowoczesną formą producencką, opartą m.in. na tak lubianych np. w twórczości Michaela Nymana zapętleniach i współczesnych aranżacjach, gdzie np. bębny dwumembranowe czy tuby brzmią niczym basowy syntezator. 

Na ścieżce dźwiękowej usłyszymy elementy tradycyjnego “śpiewu białego”, mocno związanym z muzyką ludową. By wytworzyć obecność dźwięków bliskich epoce, w której rozgrywa się akcja “Chłopów” Rostkowski sięgnął też po tradycyjne instrumenty ludowe: sukę biłgorajską, fidel płocką, lirę korbową, dudy.

“Tak jak Reymont w “Chłopach” używa prostego chłopskiego języka i bawi się nim wirtuozersko tworząc piękne i bogate pasaże słowne tak i my chcielibyśmy użyć prostych ludowych instrumentów by stworzyć piękne i bogate kompozycje nawiązujące do formy literackiej tej powieści”

Obok Rebel Babel Film Orchestra kompozytor zaprosił do współpracy artystów związanych z polską muzyką tradycyjną i folkową: Marię Pomianowską, zespół Tęgie Chłopy, Sutari czy legendarną kurpiowską śpiewaczkę Apolonię Nowak. W projekcie wzięli udział również Laboratorium Pieśni, Lor, Dagadana, ukraiński Chór Vyrij i białoruski dudziarz Vital Voronau oraz Kayah, Julia Wieniawa, Ralph Kaminski, Małgorzata Kożuchowska, Kwiat Jabłoni i Bela Komoszyńska.

World music kontra in crudo 

W środowisku muzykologów pojawiły się głosy krytyki, że to, co w “Chłopach” zaprezentował Rostkowski z muzyką ludową ma niewiele wspólnego i jest to po prostu world music, która miesza wszystko ze wszystkim, nie oddając rzetelnie bogactwa tradycji ziemi łowickiej, gdzie rozgrywa się akcja powieści Reymonta. Oczywiście ta połajanka nie jest niczym nowym w środowisku muzycznym i wpisuje się w ciągnący się od lat spór między “folkowcami” a „”incrudowcami” gdzie ci drudzy uważają, że tradycję należy szanować, konserwować w pierwotnej formie, nic nie zmieniać. Tylko, że dzięki temu podejściu – jak odbijają pałeczkę “folkowcy” – muzyka tradycyjna dla szerszego grona odbiorców zamyka się w szufladzie “kultura niszowa i elitarna”. Czy to dobrze, czy źle nie mi oceniać. W mojej skromnej opinii muzyka Rostkowskiego z założenia nie aspirowała do miana historycznej, niestylizowanej. W intencji kompozytora jej odbiorcą nie miał być tylko dogmatyczny wielbiciel tradycyjnego in crudo. Udało się za to stworzyć kawał świetnej, szczerej, przepełnionej emocjami muzyki, która dotyka duszy i jest jedną z najlepszych ścieżek dźwiękowych w polskim filmie. L.U.C. & Rebel Babel Film Orchestra nagrodzeni zostali za nią Złotą Płytą a soundtrack robi furorę w serwisach streamingowych i odsłuchano go już ponad 50 mln razy. Na platformie TikTok pojawiło się też mnóstwo filmów, na których prezentowane są taneczne choreografie do utworów, w tym do “Jesień – Tańcuj”, która to piosenka stała się hitem tegorocznych studniówek. 

L.U.C. & Rebel Babel Film Orchestra na żywo

Jeszcze przed osiągniętym sukcesem L.U.C. i Rebel Babel Film Orchestra zaplanowali serię specjalnych koncertów, które właśnie odbywają się w całej Polsce i wyprzedawana są do ostatniego biletu. Zestawienie klasycznej orkiestry symfonicznej z tradycyjnym, ludowym instrumentarium tworzy niepowtarzalne brzmienie. Do udziału w wydarzeniu Rebel Babel Film Orchestra zaangażowała tutaj również ludowe zespoły pieśni i tańca, kapele i solistów. Koncert stanowi multimedialne widowisko – muzyka połączona jest z projekcją animacjami z filmu. 

Fot. Materiały prasowe/Małgorzata Kuźnik

Gorące wydarzenia

Gorące wydarzenia

The History Of Sunrise

29.11.2024-29.11.2024
Kraków

KSW 99

19.10.2024-19.10.2024
Gliwice

Czas na kluby!

OFF Festival Katowice 2025

01.08.2025-01.08.2025
Katowice

JIMEK & GOŚCIE – SUBKLASYKA

30.11.2024-30.11.2024
Łódź

Hypergate

30.11.2024-30.11.2024
Kraków

Mystic Festival 2025

04.06.2025-04.06.2025
Gdańsk

Audioriver Festival 2025

11.07.2025-11.07.2025
Łódź

Touché Amoré

04.02.2025-04.02.2025
Poznań, Warszawa

2025 PZM FIM Speedway Grand Prix of Poland – Warsaw

17.05.2025-17.05.2025
Warszawa

Legia Warszawa

27.10.2024-27.10.2024
Warszawa

Drift Masters, Grand Finale 2025, Poland PGE Narodowy

12.09.2025-12.09.2025
Warszawa

FAME 23

23.11.2024-23.11.2024
Łódź

Sigur Rós

Open’er Festival 2025

02.07.2025-02.07.2025
Gdynia

Psi Patrol Live “Wielka Piracka Przygoda”

16.11.2024-16.11.2024
Gdańsk/Sopot, Katowice, Kraków i inne

Pilot i Mały Książę. Cyber musical

16.10.2024-16.10.2024
Katowice

Simply Red – 40th Anniversary Tour 2025

04.11.2025-04.11.2025
Kraków

Palion Tour 2025

04.01.2025-04.01.2025
Bydgoszcz, Gdańsk, Gliwice i inne

XTB KSW 100

16.11.2024-16.11.2024
Gliwice

The History Of Sunrise

29.11.2024-29.11.2024

KSW 99

19.10.2024-19.10.2024

Czas na kluby!

01.01.1970-01.01.1970

OFF Festival Katowice 2025

01.08.2025-01.08.2025

JIMEK & GOŚCIE – SUBKLASYKA

30.11.2024-30.11.2024

Hypergate

30.11.2024-30.11.2024

Mystic Festival 2025

04.06.2025-04.06.2025

Audioriver Festival 2025

11.07.2025-11.07.2025

Touché Amoré

04.02.2025-05.02.2025

Legia Warszawa

27.10.2024-27.10.2024

FAME 23

23.11.2024-23.11.2024

Sigur Rós

01.01.1970-01.01.1970

Open’er Festival 2025

02.07.2025-05.07.2025

Palion Tour 2025

04.01.2025-10.02.2025

XTB KSW 100

16.11.2024-16.11.2024