Co warto zobaczyć w Dąbrowie Górniczej? 

Skąd wzięła się nazwa Dąbrowa Górnicza? 

Dąbrowa Górnicza powstała w wyniku złączenia kilku mniejszych miejscowości. Po raz pierwszy Dąbrowa pojawiła się w dokumentach w 1655 roku (były to księgi parafialne kościoła Świętej Trójcy w Będzinie). Wieś powstała jednak kilka lat wcześniej i była określana wtedy jako Koniecpolska Wola (prawda, że cudna nazwa?). Pochodziła ona od nazwiska starosty będzińskiego, Zygmunta Stefana Koniecpolskiego, który pozwolił na tym terenie osiedlić się kilku chłopskim rodzinom. 

Za to w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze “Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis” wymienił w zlatynizowanych staropolskich wersjach nazwy, które dziś są nazwami dzielnic Dąbrowy Górniczej:

• Strzemieszyce Wielkie,
• Strzemieszyce Małe,
• Tucznawa,
• Okradzionów,
• Gołonóg,
• Ząbkowice,
• Łosień.

Przyznaj, że niektóre z nich brzmią fantastycznie!

To jednak nie są najstarsze wzmianki, bo w XII i XIII wieku pojawiły się zapisy o innych osadach, które znajdowały się na terenie dzisiejszej Dąbrowy Górniczej. Łosień, o którym wspomnieliśmy chwilę wcześniej, istniał prawdopodobnie już w X wieku i był on wczesnośredniowiecznym ośrodkiem wytopu metali. 

Samo słowo “dąbrowa” oznacza las liściasty lub zarośla z przewagą dębów. 

Co ciekawe, w 1787 roku według spisu diecezji krakowskiej Dąbrowa Górnicza liczyła zaledwie 184 mieszkańców. Dziś jest ich już ponad 115 tysięcy! (Stan na 31.12.2021). To oznacza, że miasto naprawdę się rozrosło i czeka nas w nim wiele ciekawych miejsc.

Zielona i urocza Dąbrowa Górnicza

Dąbrowa Górnicza leży na Śląsku i przez to kojarzona jest z typowo górniczym krajobrazem, gdzie dym z kominów zasłania wszelkie widoki. To jednak nie jest prawda, bo Dąbrowa Górnicza jest zielona, malownicza i piękna. Przecież “dąbrowa” to środowisko leśne, więc to z nim powinno kojarzyć nam się to miasto. 

Wiadomo, gospodarka eksploatacyjna i industrialna zmieniły ten krajobraz, ale natura zdołała się nie tylko odrodzić, ale też stworzyć nowe i unikalne w skali kraju ekosystemy: od pustynnego aż po słodkowodny. Jeśli do tego dodamy zróżnicowaną faunę i florę, otrzymujemy arcyciekawe miejsce dla miłośników przyrody i badaczy.  

W Dąbrowie Górniczej znajdują się:

• jedyna w Polsce pustynia,
• 3 obszary Natura 2000,
• 20 pomników przyrody (14 z nich to drzewa różnych gatunków),
• 860 hektarów zbiorników wodnych.

Park Zielona w Dąbrowie Górniczej

Jednym z zielonych terenów jest park, nomen omen, “Zielona”. Powstał jeszcze w okresie międzywojennym i zajmował wtedy powierzchnię 67 hektarów (na tym terenie rósł pierwotnie lat liściasty). Nadal można znaleźć tam rzadkie i często będące pod ochroną rośliny i zwierzęta, takie jak śnieżyczki przebiśniegu, lilie złotogłowie, przylaszczki pospolite i wiele, wiele więcej. 

Park został odrestaurowany całkiem niedawno, dzięki czemu zniknęła “betonoza”, a na jej miejscu pojawiły się nowoczesne nawierzchnie mineralne i granitowe. W parku znajdziesz też prawie 200 ławek, 76 stojaków rowerowych czy 103 kosze na śmieci, dzięki którym w parku jest porządek. Możesz zobaczyć także:

• krąg taneczny,
• fontannę,
• plac zabaw,
• ścieżki edukacyjne,
• efektowne kompozycje roślinne. 

Ponad wszystko ważny jest jednak naturalny krajobraz. Nie wycięto (od dnia otwarcia parku kilkadziesiąt lat temu) żadnego drzewa.

PS Możesz pobrać multimedialną aplikację – Przewodnik po Parku Zielona, dzięki któremu odkryjesz najpiękniejsze zakątki przyrodnicze miasta. Posłuchasz także śpiewu ptaków i “przespacerujesz się” online. QR-kody do pobrania aplikacji znajdziesz na stronie Dąbrowy Górniczej i w przypisach pod numerem 1. 

Pustynia Błędowska

Przed wiekami diabeł tak bardzo zdenerwował się na ludzi wydobywających srebro w kopalniach, że postanowił zasypać je morskim piaskiem. Wracając znad morza z worem piasku, niechcący zahaczył nim o wieżę kościoła w Błędowie i całą zawartość rozsypał po okolicy. Teraz obszar tego diabelskiego “potknięcia” leży w granicach Dąbrowy Górniczej i zwany jest Pustynią Błędowską. 

Tak naprawdę Pustynia Błędowska została stworzona przez ludzi, którzy przez całe wieki wycinali z tego obszaru las, by pozyskać drewno potrzebne do produkcji rud srebra i ołowiu. Wypasano tam także bydło, przez co odsłoniły się luźne piaski. Oba procesy doprowadziły do powstania największego w Europie Środkowej zespołu wydm śródlądowych wraz z burzami piaskowymi i mirażami.

Dzieli się ona na dwie części:

• mniejszą, północną (pod względem krajobrazowym jest płaska i monotonna),
• większą, południową (składa się z wielu wałów wydmowych).

Roślinność, która się tam znajduje, jest przystosowana do trudnych warunków naturalnych, a jej różnorodność jest po prostu niewielka (są tam trawy, kwiaty typu macierzanka, płonnik, goździk kropkowany). Mieszka tam wiele owadów, m.in. mrówkolwy, trzyszcze czy błonkówki. Są też skowronki, bobry, łosie, pstrągi i wiele innych. 

Jeśli chcesz ją zobaczyć “z góry”, wybierz któryś z tych punktów widokowych: Błędów, Chechło, Klucze. Widok będzie idealny. 

Ciekawostka: w 1924 roku na pustynię wybrał się profesor Kazimierz Piecha. Spacerując w silnym słońcu, zobaczył wielką, falującą płaszczyznę, która przypominała jezioro. Było to jednak zjawisko fatamorgany. 

Ciekawostka 2: na Pustyni Błędowskiej podczas II wojny światowej ćwiczyły oddziały Afrika Korps gen. Erwina Rommla. Po wojnie zaś stała się ona poligonem polskich wojsk. W 1999 roku ćwiczyły tam wojska NATO. 

Ciekawostka 3: W latach 60. pustynia “zagrała” w filmie “Faraon” Jerzego Kawalerowicza. 

I jeszcze jedna: to nie jest pustynia w sensie klimatycznym, a piasek zalega na niej na głębokości ok. 60 metrów. 

Pojezierze Dąbrowskie

Chcesz jechać na Mazury, ale masz za daleko? A co powiesz na Dąbrowę Górniczą? 

Hola, hola. Co tu się dzieje? Wy tak serio? Cytując klasyka: “Serio, serio” (“Shrek”, część 1). Wracając jednak do faktów: na terenie miasta znajduje się Pojezierze Dąbrowskie. To zespół 4 niewielkich jezior Pogoria. Każde z nich oferuje inne atrakcje:

• Pogoria I – najlepiej rozbudowana baza noclegowa, plaża miejska,
• Pogoria II – dla fanów dzikiej przyrody i wędkowania, 
• Pogoria III – żeglowanie, windsurfing, plaża miejska,
• Pogoria IV – plaża, gastro.

W sezonie letnim plaże są zabezpieczane przez ratowników WOPR, więc możesz pływać bezpiecznie. Dookoła znajdziesz ścieżki piesze i rowerowe, z którymi poradzą sobie nawet młodsze dzieci. 

Co ciekawe, na Pogorii III pod wodę schodzą nurkowie. Robią to na głębokość nawet 17 metrów (średnia głębokość jeziora to 6 metrów). 

PS Dąbrowa Górnicza stała się laureatem pierwszej edycji nagrody Przyjaznego Brzegu!

Park Hallera w nowej odsłonie

Park Hallera miał przejść gruntowną modernizację. Dzięki niej jest w nim mniej asfaltu i betonu, a więcej atrakcji dla spacerowiczów. Są tam:

• fontanny,
• zjeżdżalnie,
• trampoliny,
• strefa aktywności seniorów,
• boisko,
• ekologiczne oświetlenie,
• drzewa, krzewy, kwiaty i inna roślinność,
• zaciszne zielone zakątki, 
• nowoczesny skatepark,
• plac zabaw,
• tor rolkowo-rowerowy,
• ogród sensoryczny,
• trampoliny,
• 7 kręgów rekreacyjnych,
• amfiteatr z wypoczynkowymi siedziskami,
• boisko wielofunkcyjne i wiele, wiele więcej.

Muzeum Miejskie “Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej

Sam budynek będący siedzibą Muzeum Miejskiego “Sztygarka” został wybudowany w połowie XIX wieku, ale początkowo mieścił się tam Zarząd Zachodniego Okręgu Górniczego, a później Szkoła Górnicza i Hutnicza, która to była potocznie zwana “Sztygarką”. Już wtedy gromadzono w niej pierwsze zbiory geologiczne. Na ich bazie stworzono muzeum szkolne. W 1986 roku zostało ono reaktywowane pod nazwą Muzeum Geologiczne i Historii “Sztygarki” Zespołu Szkół Zawodowych Wspólnoty Węgla Kamiennego im. S. Staszica. Tak długą nazwę zmieniono w 1997 roku na Muzeum Miejskie “Sztygarka”. Zajmuje się ono ochroną dziedzictwa kulturowego Dąbrowy Górniczej. Znajdują się w nim różnorodne atrakcje:

Kopalnia Ćwiczebna

To wybudowana w 1927 roku Kopalnia Ćwiczebna przy Państwowej Szkole Górniczej i Hutniczej, która miała zaznajamiać uczniów z urządzeniami górniczymi. Prowadzone były tam zajęcia geologiczne. Dokonywano pomiarów z zakresu wentylacji i miernictwa podziemnego, wykonywano drążenie wyrobisk (łącznie jest ich 850 m). Zajęcia praktyczne dla uczniów były tam prowadzone do 1994 roku, a dziś Kopalnię Ćwiczebną możesz zwiedzać. 

Reduta

Reduta to Park Militarno-Historyczny, który powstał dzięki zaangażowaniu pracowników, firm dąbrowskich i wolontariuszy – pasjonatów militariów. Zobaczysz w nim imponujące maszyny wojskowe, takie jak chociażby czołg T34, dwie armaty typu ZIS, zrekonstruowane bunkry niemieckie czy “kochbunkry”. Możesz wejść do prawdziwego czołgu, przejechać się wozem opancerzonym SKOT, a także przejść się okopami linii b2.

Uwaga! Wstęp jest darmowy. 

Park Wodny “Nemo – Wodny Świat” w Dąbrowie Górniczej

W 2004 roku w Dąbrowie Górniczej Otwarto największy na tamten czas park wodny w województwie śląskim. Znajdziesz go w parku miejskim im. gen. J. Hallera. Ma powierzchnię ok. 5 ha! Czeka tam na ciebie mnóstwo atrakcji, m.in.:

• baseny kryte (letnie) i odkryte (zimowe),
• symulacja dzikiej rzeki i gejzerów,
• sauny,
• grota solna,
• solaria,
• gastro: kawiarnie, restauracje,
• dwupoziomowa dyskoteka,
• kręgielnia. 

Najciekawszy jest basen rekreacyjny (znajduje się wewnątrz budynku, ale jest połączony z basenem zewnętrznym wypływowym, który jest dostępny przez cały rok). Przypomina lagunę w kształcie koła. Czego warto spróbować w basenie zimowym? 

• kąpieli w rwącej rzece,
• kąpieli w basenowym wodospadzie,
• masażu wodnego w dennym gejzerze,
• intensywnego masażu karku pod armatką wodną, 
• szalonego zjazdu zjeżdżalniami rurowymi (żółta, łatwa 110 metrów, czerwona, średnio trudna 100 metrów),
• relaksu w jacuzzi. 

Na najmłodszych czekają też pszczoła i zjeżdżalnia wąż. Basen dla maluchów ma 20-40 cm głębokości. 

Szlaki rowerowe w Dąbrowie Górniczej

W Dąbrowie Górniczej czekają na ciebie liczne trasy rowerowe:

Trasa I – Park “Zielona” – Pogoria III

To stosunkowo łatwa trasa, na której każdy znajdzie coś dla siebie. Zaczyna się na rondzie wieńczącym ul. Robotniczą (stanowi ono początek Parku “Zielona”).  Po drodze zobaczysz:

• plac zabaw,
• staw (idealne miejsce na odpoczynek, szczególnie gdy jedziesz z dziećmi),
• most nad kanałem,
• łąkę (Dąbrowskie Błonia),
• tory kolejowe,
• ogródki działkowe,
• wał rzeki Pogorii,
• mostek,
• plażę (tutaj możesz zakończyć wycieczkę i odpocząć). 

Możesz wrócić tą samą trasą lub wybrać inną. 

Trasa II – dookoła Pogorii III 

Zaczynamy przy głównej plaży nad Pogorią III (dokładnie tam, gdzie kończy się pierwsza trasa, o której pisaliśmy). Po drodze zobaczysz:

• most na rzece Babia Ława,
• trudniejsza opcja: szuwary wraz z ptactwem,
• łatwiejsza opcja: mnóstwo przechodniów,
• pomnik upamiętniający otwarcie jeziora Pogoria III,
• cypel i zatokę z piaszczystą, ale niestrzeżoną plażą (może przerwa na przekąskę lub piknik? Jest tam też zadaszone miejsce z grillem i paleniskiem),
• Jacht Klub Pogoria III (możesz zrobić przerwę na wypożyczenie kajaka czy rowerka wodnego),
• okoliczne bary,
• panoramę jeziora.

Na koniec wrócisz do miejsca, z którego wystartowałeś.

Trasa III – Park “Zielona” – Pogoria IV

Zaczynamy na rondzie przy ul. Robotniczej (koło Parku “Zielona”). Po drodze miniesz:

• centralny plac parku z fontannami i placem zabaw dla dzieci,
• kawiarnię,
• Ośrodek Sportów Letnich (boiska różnego rodzaju),
• wał rzeki Przemszy,
• jezioro Pogoria IV,
• jadąc prosto: zabytkowy kościół (potem i tak musisz wrócić i skręcić w prawo, które stanie się wtedy lewem),
• skręcając w prawo: nadal jezioro,
• ciężarówki z kopalni piasku “Kuźnica Warężyńska”,
• sosnowy lasek.

Pozostałe trasy rowerowe w Dąbrowie Górniczej

Trasa IV – Pogoria II – Pogoria I (jezioro Pogoria II wraz z dzikim i głośnym ptactwem, teoretycznie jezioro da się objechać dookoła, ale nie jest to łatwe. Czasem będzie trzeba przeprowadzić rower przez błoto, które może być nieco głębsze, niż się to na pierwszy rzut oka wydaje. Zamiast tego możesz skierować się na Pogorię I i pokonać malowniczą trasę). 

Trasa V – Wojkowice Kościelne – Sikorka – Trzebiesławice (pola, łąki, lasy, najwyższe wzniesienie miasta i piękne widoki). 

Trasa VII – okolice Błędowa (połączenie kilku tras, które zaczynają się w Eurocampingu w Błędowie).

Piesze szlaki turystyczne w Dąbrowie Górniczej

Wolisz chodzić? Nie ma problemu! Dąbrowa Górnicza oferuje także wiele szlaków pieszych:

Na pustynię

Możesz dotrzeć tam Szlakiem Pustynny PTTK, który jest oznaczony kolorem żółtym. Ma 14 km i prowadzi z Błędowa przez Klucze do Jaroszowsca. Przejdziesz przez sosnowy las i trafisz na Kozi Róg pustyni. Zobaczysz tam wydmy i sosny o fantazyjnie powyginanych pniach niczym te eteryczne joginki. 

Nad Pogorię

Krótki spacerek? Szlak XXV-lecia, oznaczony kolorem zielonym (czyli co może być w nim trudnego) zaprowadzi cię nad Pogorię II i Pogorię III. Haczyk? Cały szlak ma 115 km i idzie od Chorzowa, poprzez Siemianowice Śląskie, Czeladź, Grodziec, Dąbrowę Górniczą, Sosnowiec, Jaworzno, Katowice, Starganiec i Załęską Hałdę, aż dojdziesz z powrotem do Chorzowa. 

Wdech, wydech: w Dąbrowie Górniczej szlak ma tylko 18,5 km. Znacznie lepiej, prawda? Ale żeby nie było tak dobrze, zaczniesz przy Czarnej Przemszy, przejdziesz przez Park “Zielona”, okrążysz Pogorię III i dojdziesz do Piekła, a potem do Pogorii II i Wzgórza Gołonoskiego. 

Na Gołonoskie Wzgórze

Po co iść na jakieś tam wzgórze? To nie jakieś tam, a GOŁONOSKIE! Znajdziesz tam zabytkowy kościół, pozostałości kamieniołomów, dawny wapiennik, miejsca po starych złożach gliny. Dojdziesz tam Szlakiem Metalurgów. Ma tylko 13 km, więc spokojnie dasz radę, tylko zabierz ze sobą prowiant. 

Inne trasy piesze w Dąbrowie Górniczej

W mieście znajdziesz także trasy:

• Nad Białą Przemszę (lasy, zabytki, strumienie, Pustynia Błędowska i malownicze krajobrazy) – Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej,
• W jurajskie skałki (średniowieczne ruiny zamku, skałki, lasy, zbiorniki wodne i nie tylko) – Szlak Zamonitu. 

Uff, my się zmachaliśmy, a ty? Teraz pora zaplanować wycieczkę do Dąbrowy Górniczej!

Przypisy:

[1] https://www.dabrowa-gornicza.pl/zielona-i-urocza/ (dostęp z dnia 19.09.2024)

[2] https://www.dabrowa-gornicza.pl/atrakcje/miejskie-atrakcje/ (dostęp z dnia 19.09.2024)

[3] https://www.nemo-wodnyswiat.pl/index.php?page=basen-rekreacyjny (dostęp z dnia 19.09.2024)

[4] https://muzeum-dabrowa.pl/ (dostęp z dnia 19.09.2024)