Mielec – co warto zobaczyć?

Skąd wzięła się nazwa miasta “Mielec”?

Nazwa “Mielec” pochodzi od słowa:

• “miel”, czyli mielizna,
• “miela”, czyli miałkie miejsca w wodzie.

Wiąże się to z położeniem miasta przy mieliźnie, która ułatwia przejście przez rzekę Wisłokę. Jak widzisz, tym razem mielizna nie ma niczego wspólnego z morzem, co mogło ci się skojarzyć jako pierwsze. Ale nie samą rzeką żyje Mielec. Co, oprócz owej mielizny, warto tam zobaczyć? 

Zwiedzanie Mielca – jakie miejsca warto odwiedzić?

Rozumianki na temat Mielca pojawiały się już w XIII wieku, a dokładniej w bulli papieża Grzegorza IX z 1229 roku. Niespełna 100 lat później istniała tam już parafia, ale formalnie miasto miało powstać dopiero w 1457 roku, kiedy to król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał na to zezwolenie. Nie wiadomo dlaczego, ale Jan Mielecki, który to zezwolenie otrzymał, miasta nie założył. Zrobili to dopiero jego synowie w 1470 roku. Mimo tego, miasto ma długą historię i może podzielić się z tobą wieloma ciekawymi opowieściami oraz miejscami.

Od czego zaczynamy naszą wycieczkę?

Bazylika kolegiacka św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu

Bazylika kolegiacka św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu została wybudowana na przełomie XVII i XVIII wieku, a od 2006 roku posiada godność bazyliki mniejszej. Od 2017 roku pełni funkcję kolegiaty.

O powstanie parafii starali się właściciele miasta już w drugiej połowie XV wieku. Zanim powstała owa bazylika, wybudowano pierwszy, drewniany kościół. Później dobudowano do niego murowaną kaplicę Świętej Anny. Za to obecny kościół powstał z fundacji Jerzego Zbigniewa Ossolińskiego w latach 1678-1721. Siedemdziesiąt lat później przeszedł on pierwszą przebudowę, dzięki której zyskał wieżę oraz murowane ogrodzenie. Później wieżę podwyższono i dobudowano także kruchtę.

Co warto w nim zobaczyć?

• główne wejście ujęte w barokowy portal z czarnego marmuru (znajduje się na nim herb Ossolińskich Topór),
• wyposażenie w stylu rokoko z drugiej połowy XVIII wieku (ołtarz z obrazem ukrzyżowania z XVII wieku, dwa ołtarze boczne w prawie przy tęczy, ambonę, późno barokową chrzcielnicę czy chór muzyczny z końca XVIII wieku wsparty na trzech arkadowych filarach).

Organy znajdujący się w kościele zostały zbudowane prawdopodobnie w XVIII wieku, a instrument był modernizowany dwieście lat później. Ostatni remont odbył się w 2007 roku.

Inne zabytki sakralne, które warto zobaczyć w Mielcu

W Mielcu, podobnie jak na całym Podkarpaciu, znajdziesz mnóstwo zabytków sakralnych. wśród nich są m.in.:

• cmentarz parafii rzymskokatolickiej z drugiej połowy XIX wieku (do rejestru zabytków wpisano także kaplicą cmentarną i ogrodzenie z bramą, które się tam znajdują),
• cmentarz parafii rzymskokatolickiej z drugiej połowy XVIII wieku (wraz z kaplicą cmentarną, która dziś jest kościołem pomocniczym św. Marka Ewangelisty),
• parafia pw. Świętego Ducha (sam kościół nie jest zabytkowy, ale zdecydowanie warto go zobaczyć, ze względu na jego nietypowy i robiący monumentalne wrażenie kształt. Został on wybudowany pod koniec XX wieku. Sam papież Jan Paweł II poświęcił kamień węgielny).

Zabytkowe wille, domy i dworki w Mielcu

W Mielcu znajdziesz mnóstwo przepięknych, zabytkowych willi, domów czy dworków. Przyjrzyjmy się niektórym z nich nieco bliżej.

Zabytkowe wille w Mielcu

Pierwszą willą, której warto się przyjrzeć, jest ta przy ulicy Jadernych 1. Została wybudowana w latach 30. ubiegłego wieku dla najbogatszej wtedy rodziny kupieckiej. To budynek w stylu neobarokowym, do którego prowadzą okazałe schody. Jego front jest bogato zdobiony. W czasie II wojny światowej willa była użytkowana przez niemiecką żandarmerię.

Drugi budynek znajduje się pod numerem 5. Jest nieco starszy i mniejszy. Mieściła się tam filia Getin Banku.

Muzeum Historii Fotografii “Jadernówka” w Mielcu

Przy w tej samej ulicy mieści się murowany dom zbudowany na początku XX wieku przez fotografa Augusta Jadernego. Dawniej mieścił się w nim jego zakład (w altanie przylegającej do budynku, której cała północna ściana oraz część dachu była wykonana ze szkła, co przy w życiu rolet pozwalało manipulować światłem) i mieszkanie, odbywały się tam spotkania lokalnego środowiska artystycznego, a podczas okupacji hitlerowskiej był to punkt kontaktowy ruchu oporu. 

Dziś w budynku mieści się filia Muzeum Regionalnego w Mielcu. Możesz w nim zobaczyć wystawę poświęconą w całości fotografii:

• ponad 5000 eksponatów, co czyni je trzecim co do wielkości tego typu zbiorem w Polsce,
• ponad 2500 zdjęć, głównie Augusta i Wiktora Jadernych,
• około 1300 negatywów,
• sprzęt fotograficzny (ponad 220 starych aparatów),
• prasę i literaturę branżową z różnych lat.[1] 

Pozostałości zespołu dawnego kościoła św. Marka Ewangelisty w Mielcu

Pozostałości zespołu dawnego kościoła św. Marka Ewangelisty to tak naprawdę już tylko:

• kaplica grobowa rodziny Boguszów (wybudowana w 1877 roku),
• cztery kapliczki w linii ogrodzenia dawnego cmentarza przykościelnego (wybudowane w 1885 roku).

Sam drewniany kościół św. Marka Ewangelisty, który został wybudowany w 1840 roku, został przeniesiony do skansenu w Kolbuszowej.

Fotogeniczne budynki, które warto zobaczyć

Lubisz robić zdjęcia? W takim razie koniecznie przespaceruj się na:

• ul. Sienkiewicza 17, gdzie znajdziesz drewniany, parterowy dom z 1898 roku,
• ul. Kościuszki 28, gdzie stoi secesyjna willa z lat 1934-1935 (piętrowy budynek z mieszkalnym poddaszem),
• ul. Kościuszki 10, gdzie mieści się budynek dawnej Rady Powiatowej w Mielcu, a dziś Szkoły Muzycznej I i II stopnia (zbudowany w 1909 roku w style eklektycznym. Przed wejściem znajdziesz kolumny oraz wgłębny portyk),
• ul. Kościuszki 5, gdzie w 1830 roku wybudowano Dworek Suchorzewskich (budynek został zaprojektowany w stylu empire. Posiada czterokolumnowy portyk). 

Muzeum Regionalne Samorządowego Centrum Kultury w Mielcu

Muzeum Regionalne w Mielcu (wspomnieliśmy o nim przy okazji Jadernówki, czyli Muzeum Historii Fotografii) powstało w 1978 roku. Początkowo większość zbiorów muzeum pochodziła z darów od mieszkańców miasta. Władze muzeum walczyły o większe lokum, biorąc za cel Pałacyk Oborskich. Miejska Rada Narodowa przystała na ten pomysł. Niedługo później padł pomysł wyburzenia “Jadernówki”, która – dzięki władzom muzeum – została ocalona. Dlatego dziś składa się ono z dwóch oddziałów:

• Muzeum Historii Regionalnej “Pałacyk Oborskich”,
• Muzeum Historii Fotografii “Jadernówka”. 

O fotografii już pisaliśmy, więc w tej części skupimy się na Muzeum Historii Regionalnej. Gromadzi ono i rozpowszechnia wiedzę o historii, tradycji i kulturze regionu w postaci wystaw podzielonych na tematyczne działy:

• Historia,
• Archiwum Historyczne,
• Sztuka, 
• Etnografia,
• Archeologia. 

Oprócz typowych dla tych działów eksponatów, zobaczysz tam m.in. stare maszyny do szycia, ubrania, radia, wózki dziecięce i inne elementy wyposażenia mieleckich domów. 

Odbywają się tam nie tylko wystawy stałe i czasowe, ale także warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży, a także konferencje naukowe i popularnonaukowe, wykłady historyczne oraz cykliczne imprezy. 

Sam Pałacyk Oborskich jest zabytkiem. Został wybudowany na początku XX wieku, ponieważ dawny “dom” nie spełniał oczekiwań właścicieli (był zbyt skromny). Później okazało się, że pałacyk też przestał im wystarczać, ale przez to, że właściciel zmarł, nigdy nie doszło do rozbudowy budynku. Do dziś pozostał on więc w typie “willi w ogrodzie”, które to były typowe dla większych miast ówczesnej Galicji. Jego wygląd jest nietypowy na tle miasta, wręcz fantazyjny. Nawet jeśli nie interesują cię eksponaty muzealne, zobacz ten budynek z zewnątrz.

Spacer po Mielcu

Mielec może się pochwalić także 28 rzeźbami plenerowymi rozmieszczonymi w różnych częściach miasta. Znajdziesz je wszystkie?

Jedną z nowszych jest pomnik Żołnierzy Wyklętych Niezłomnych z 2022 roku. Znajduje się w Parku Leśnym “Góra Cyranowska”. W 2020 roku wmurowano “kamień węgielny” w postaci łuski artyleryjskiej. Niedługo później rozpoczęto montaż 11,5-tonowej kolumny, tworzącej centralną część pomnika, a potem zamontowano na niej figurę orła oraz inne elementy. 

Park Leśny “Góra Cyranowska” w Mielcu

Park Leśny “Góra Cyranowska” w Mielcu znajduje się na terenie polodowcowym. W okresie plejstoceńskim sunący lodowiec uformował tam piaszczystą wydmę. Jej najwyższy fragment znajduje się 185 m n.p.m. i jest porośnięty drzewami. Dlaczego warto tam pójść?

Park został podzielony na kilka części. W zachodniej znajdziesz dwa ślizgi z placem wielkopowierzchniowym (jest on wyłożony miękkim materiałem, więc nie zrobisz sobie krzywdy). Są tam także:

• mini amfiteatr z siedziskami,
• sztuczny potok podświetlany po zmroku światłem imitującym przepływającą wodę (wygląda to bajkowo!).

W południowej części, zaraz przy wejściu do parku, znajdziesz atrakcje dla najmłodszych. Jest tam gabionowy labirynt (czyli taki, który został stworzony z kamieni trzymanych przez siatkę), który jest na tyle niski, byś nie musiał martwić się o swoją pociechę. Oprócz tego są tam oświetlenie i ławki, więc możecie wpaść nawet późnym popołudniem w środku zimy. 

Od strony południowej można wjechać do parku także rowerem, a ścieżka przechodzi przez cały jego teren. To może być fajne wyzwanie, jeśli do tej pory jeździłeś raczej po płaskim terenie. 

Największa atrakcja czeka na ciebie jednak zimą. Chociaż atrakcja została stworzona dla dzieci, jesteśmy pewni, że dorośli też będą się tam świetnie bawić. A mowa tu o 116-metrowym torze saneczkowym, który zaczyna się w centralnej części Parku Leśnego “Góra Cyranowska” i biegnie po jego północnym zboczu. 

To jak, planujecie już ferie?

Rynek w Mielcu

Przed nami ostatnie miejsce do zobaczenia. Rynek powstał na planie prostokąta o wymiarach 100 x 87 metrów jako centrum pierwotnej zabudowy miasta założonego w 1470 roku. Projektanci wzorowali się miastami budowanymi w XII oraz XIII wieku. 

Od początku swojego istnienia skupiał centrum życia społecznego i gospodarczego mieszkańców. Stał tam początkowo drewniany ratusz, odbywał się handel (szczególnie ożywiony w trakcie regularnych targów i jarmarków). W domach, znajdujących się dookoła placu, mieściły się warsztaty rzemieślnicze i karczmy. 

Jak wspomnieliśmy, ratusz był początkowo drewniany, a skoro tak ważna siedziba nie była murowana, domy także nie były. Nic dziwnego, że zabudowa ulegała zniszczeniu podczas licznych pożarów. Drewniane domy jednak odnawiano, ale w 1900 roku wielki pożar centrum miasta strawił większość starych budynków. Z tego też powodu postanowiono, że w rynku i śródmieściu mogą znajdować się tylko domy murowane (co więcej: w samym rynku tylko i wyłącznie piętrowe). 

W 2011 roku rynek został odnowiony i dziś mieszczą się tam:

• zabytkowe kamienice,
• alejki,
• zieleń,
• fontanna (odbywają się “na niej” kolorowe spektakle, gdy zaczyna robić się ciemno),
• kamienica z kopułą z 1904 roku.

To idealne miejsce, by odpocząć i zakończyć naszą wycieczkę. Do zobaczenia w Mielcu, tym razem już na żywo!

Przypisy: 

[1] https://www.muzeum.mielec.pl/