Nie tylko w Warszawie – są też inne muzea sztuki nowoczesnej w Polsce

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Nowy budynek przy placu Defilad to przestrzeń, która od początku budzi kontrowersje. Minimalistyczna bryła projektu Thomasa Phifera – pozbawiona ozdób i monumentalności – dla jednych jest symbolem nowoczesności i prostoty, dla innych przykładem “zimnej” architektury, kompletnie niepasującej do otoczenia Pałacu Kultury.

Czym właściwie jest warszawskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej? To instytucja, która od lat redefiniuje pojęcie sztuki, prezentując prace współczesnych artystów z Polski i ze świata. Wystawy często dotyczą aktualnych problemów społecznych i politycznych, a przestrzeń muzealna staje się miejscem dyskusji i wymiany myśli.

W zbiorach muzeum znajdziesz dzieła chociażby: 

• Aliny Szapocznikow, 
• Mirosława Bałki, 
• Wilhelma Sasnala, 
• Moniki Sosnowskiej,
• Pawła Althamera. 

To właśnie tam odbywają się wystawy takie jak “Wiek półcienia” czy “Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi” – pokazujące, że sztuka może być nie tylko estetyczna, ale też może angażować się w aktualne bądź powracające problemy natury społecznej czy politycznej..

I wiesz, co? Najlepiej będzie, jeśli sam odwiedzisz to muzeum i wyrobić własną opinię – niekoniecznie zgodną z opiniami osób medialnych czy influencerów. Każdy z nas doświadcza sztuki inaczej, tylko musisz sobie na to pozwolić.

A jeśli chcesz zobaczyć inne muzea sztuki współczesnej w Polsce, masz takie opcje.

Jakie muzea sztuki współczesnej lub nowoczesnej znajdziesz w Polsce? 

W Polsce znajdziesz kilka innych muzeów prezentujących dzieła nowoczesne i/lub współczesne. Co ważne, są one dostępne w różnych częściach kraju, więc nie musisz za każdym razem jechać do stolicy. Jakie muzea sztuki współczesnej/nowoczesnej na ciebie czekają?

• Muzeum Współczesne we Wrocławiu (wyjątkowe, bo mieści się w dawnym schronie przeciwlotniczym, a obok niego stoi pociąg… skierowany do nieba. Serio!),
• Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie (to też jest ciekawe, bo zostało ulokowane w dawnej fabryce Schindlera. Tak, tego od “Listy Schindlera”),
• Muzeum Sztuki MS2 w Łodzi (mieści się w dawnej tkalni Zakładów Izraela Poznańskiego. Jak widzisz, nie często buduje się specjalne budynki pod muzeum, jak miało to miejsce w Warszawie. I kto wie, może to i lepiej?),
• Pałac Opatów. Oddział Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku (tym razem zwiedzisz przy okazji zabytkowy pałac z XV i XVII wieku, otoczony parkiem Oliwskim),
• NOMUS – Nowe Muzeum Sztuki w Gdańsku (to najmłodsze muzeum sztuki współczesnej w Polsce, które znajdziesz na terenach postoczniowych. Znów ciekawie, prawda?).

Wszystkie te miejsca są zachwycające, ale każde zachwyca na swój sposób. Zanim jednak zaplanujesz wycieczkę krajoznawczą, sprawdź, skąd bierze się fenomen tych muzeów i co warto w nich zobaczyć. 

Muzeum Współczesne Wrocław – schron dla sztuki

Nie każdy wie, że we Wrocławiu znajduje się jedyne w Polsce muzeum ulokowane w dawnym schronie przeciwlotniczym. Muzeum Współczesne Wrocław (MWW), działające od 2011 roku, mieści się w imponującym, siedmiokondygnacyjnym schronie z 1942 roku przy Placu Strzegomskim. Już sama lokalizacja jest symboliczna – to miejsce, które kiedyś chroniło przed wojną, dziś chroni przestrzeń wolnej myśli i sztuki.

Misją MWW jest nie tylko prezentacja najnowszych zjawisk artystycznych, ale też budowanie społecznych relacji wobec sztuki. To muzeum otwarte na mieszkańców, które stawia na:

• dialog, 
• edukację,
• wspólne doświadczanie współczesności. 

Jak mówiła pierwsza dyrektorka placówki, Dorota Monkiewicz: Chcemy opowiadać o Wrocławiu poprzez sztukę, a nie prezentować sztukę Wrocławia.

Wrocławskie muzeum rozwija koncepcję Jerzego Ludwińskiego, twórcy idei Muzeum Sztuki Aktualnej, który już w latach 60. widział sztukę jako proces, a nie tylko zbiór dzieł. Dlatego w MWW zobaczysz nie tylko obrazy czy instalacje, ale także projekty społeczne, performanse i działania artystyczne angażujące publiczność.

Co warto zobaczyć we Wrocławiu?

Program wystawienniczy MWW regularnie pokazuje prace artystów, którzy eksperymentują z formą, przestrzenią i relacją z widzem. Wśród najciekawszych ostatnich wystaw znalazły się m.in.:

• “Dróżdż. Opałka. Winiarski. Gra(nic)α” – spotkanie trzech mistrzów polskiej sztuki konceptualnej. Minimalizm, liczby, porządek i przypadek układają się tu w refleksję o granicach między sztuką a życiem,
• “Śmierć wieloryba” Norberta Delmana – wystawa o samotności, pamięci i utracie. Monumentalne instalacje tworzą opowieść o ciele, które staje się metaforą emocji i przemijania,
• “Wiesia Hołyńska. Ludzie i marionetki” – artystka w dialogu z Witoldem Wojtkiewiczem pokazuje świat pozornie lekkiej groteski, w którym człowiek jest zarazem aktorem i lalką,
• “Feta Geta” – projekt łączący muzykę, performans i sztuki wizualne, który zamienia przestrzeń muzeum w pełną energii, wielozmysłową instalację,
• “Wunderland” – wystawa o dziecięcej wyobraźni i granicach rzeczywistości, gdzie sen i gra stają się punktem wyjścia do rozmowy o współczesnych marzeniach.

Nieopodal muzeum znajduje się też charakterystyczna rzeźba “Pociąg do nieba” Andrzeja Jarodzkiego – parowóz wspinający się po torach ku niebu. To nie tylko symbol miasta, ale też idealne dopełnienie koncepcji MWW – sztuki, która sięga dalej i wymyka prostym definicjom.

Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie – sztuka w fabryce

MOCAK, czyli Museum of Contemporary Art in Kraków, działa od 2011 roku na terenie dawnej Fabryki Schindlera, co nadaje mu wyjątkowy kontekst historyczny i architektoniczny. To miejsce, w którym przeszłość miasta spotyka się z najnowszą sztuką, a przestrzeń muzealna staje się punktem dialogu między historią a współczesnością.

Misją MOCAK-u jest prezentacja i gromadzenie dzieł sztuki współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich dwóch dekad. Muzeum stawia na interdyscyplinarność – oprócz tradycyjnych obrazów i rzeźb znajdziesz tu chociażby:

• instalacje, 
• projekty dźwiękowe, 
• działania performatywne,
• eksperymenty konceptualne. 

To miejsce, które zachęca do refleksji nad tym, czym dziś jest sztuka i jak wpływa na nasze postrzeganie świata. A jak wpłynie na twój punkt widzenia?

Co warto zobaczyć w Krakowie?

MOCAK to miejsce, w którym sztuka współczesna pokazuje różnorodne oblicza i eksperymenty. Warto zwrócić uwagę na:

• kolekcję stałą MOCAK-u – obejmuje prace ponad 200 artystów i artystek, w tym chociażby: Mariny Abramović, Pawła Althamera, Katarzyny Kozyry, Artura Żmijewskiego czy Edwarda Dwurnika,
• wystawy czasowe – zobaczysz tam najważniejsze trendy współczesnej sztuki polskiej i międzynarodowej. Znajdziesz ekspozycje indywidualne i grupowe, które prezentują najnowsze eksperymenty wizualne, performatywne i dźwiękowe.

MOCAK to także miejsce edukacji i spotkań – w bibliotece, księgarni czy kawiarni możesz kontynuować doświadczenie sztuki, uczestniczyć w projektach badawczych lub warsztatach. 

Muzeum Sztuki MS² w Łodzi – awangarda w sercu miasta

MS², czyli jeden z oddziałów Muzeum Sztuki w Łodzi, mieści się w dawnej tkalni Zakładów Izraela Poznańskiego. To przestrzeń eksperymentalna, gdzie historia awangardy spotyka się z nowoczesnymi projektami artystycznymi, a muzeum staje się miejscem krytycznej refleksji nad sztuką i jej rolą w społeczeństwie.

Muzeum koncentruje się na sztuce XX i XXI wieku, rozwijając idee twórców grupy a.r. – Władysława Strzemińskiego, Katarzyny Kobro i Henryka Stażewskiego – oraz ideę “muzeum jako instrumentu krytycznego”, zaproponowaną przez Ryszarda Stanisławskiego. MS² reinterpretuje i aktualizuje znaczenia dzieł z kolekcji, a także pokazuje, że sztuka może być sposobem rozumienia i odczuwania rzeczywistości.

Kolekcja obejmuje dzieła z obszaru:

• malarstwa, 
• rzeźby, 
• rysunku, 
• grafiki, 
• fotografii, 
• wideo,
• instalacji.

Jest więc tak różnorodna, że na pewno znajdziesz tam choć jedno dzieło, które cię zachwyci, niezależnie od tego, jaki masz gust. 

Wśród prac znajdziesz dzieła takich twórców jak Max Ernst, Władysław Strzemiński, Katarzyna Kobro, Joseph Beuys, Alina Szapocznikow, Zbigniew Libera, Artur Żmijewski, Haegue Yang i wielu innych. To największa i najstarsza muzealna kolekcja sztuki nowoczesnej w tej części Europy.

Co warto zobaczyć w Łodzi?

Warte uwagi są zdecydowanie:

• „Sposoby Widzenia. Kolekcja Muzeum Sztuki w Łodzi” – nowa wystawa stała w ms², będąca wielowątkową opowieścią o sztuce XX i XXI wieku oraz o muzeum jako miejscu eksperymentu i awangardowej myśli. Ekspozycja, inspirowana m.in. Johnem Bergerem i Władysławem Strzemińskim, skupia się na fenomenie widzenia – biologicznym, kulturowym i politycznym – prezentując w niechronologicznym układzie dzieła wybitnych artystek i artystów w podziale na tematyczne rozdziały. Ważnym kontekstem są „Dary przyjaźni”, czyli blisko sto nowych prac przekazanych muzeum, a całość dopełniają dwie publikacje, które – podobnie jak wystawa – traktują sztukę jako formę myślenia i dialogu z rzeczywistością.
• Wystawa „Treliński” – retrospektywny przegląd blisko sześciu dekad twórczości Jerzego Trelińskiego, balansującej między łódzką awangardą a sztuką konceptualną. Centralnym punktem jest projekt „Autotautologia”, w którym artysta używa własnego nazwiska jako znaku i narzędzia krytycznej refleksji nad rolą artysty. Ekspozycja pokazuje jego drogę od radykalnych działań konceptualnych po geometryczne kompozycje badające widzenie, barwę i percepcję.
• Wystawy czasowe w MS² – eksperymentalne projekty eksplorujące awangardowe dziedzictwo, współczesne formy ekspresji i nowe media.

MS² służy także warsztatom i działaniom edukacyjnym. W budynku znajdują się również:

• sala multimedialna, 
• księgarnia artystyczna.

Pałac Opatów – Oddział Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku

Pałac Opatów w Gdańsku-Oliwie to zabytkowy pałac z XV i XVII wieku, otoczony parkiem Oliwskim. Od 1989 roku mieści się w nim Oddział Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Na stałej ekspozycji zobaczysz dzieła polskich artystów XIX i XX wieku – malarstwo, rzeźbę, ceramikę i grafiki. W galerii promocyjnej możesz zobaczyć prace młodych twórców, a w przestrzeni czasowej organizowane są:

• wystawy współczesnej sztuki, 
• koncerty muzyki kameralnej,
• spotkania z artystami. 

Latem odbywa się festiwal Mozartiana, a przestrzeń pałacu łączy tradycję z nowoczesnymi projektami kulturalnymi. Znajdziesz więc tam wiele różnych atrakcji i na pewno niejedna z nich przypadnie ci do gustu.

Co warto zobaczyć w Pałacu Opatów?

Koniecznie zwróć uwagę na malarstwo polskie XIX i początku XX wieku, w tym dzieła Boznańskiej, Matejki, Gierymskiego i Malczewskiego. Ciekawym uzupełnieniem są kolekcje teatraliów – dekoracje, kostiumy i plakaty, które dokumentują historię teatru polskiego. Jeśli się nim interesujesz, zaplanuj wycieczkę jak najszybciej.

Aktualnie w oddziale można zobaczyć wystawę czasową “Olga Boznańska i… malarstwo polskie XIX i początku XX wieku” (ale nim się tam wybierzesz, sprawdź, czy wystawa się już nie zmieniła. A może wybierzesz się tam wielokrotnie?). 

NOMUS – Nowe Muzeum Sztuki w Gdańsku

NOMUS to najmłodsze muzeum sztuki współczesnej w Polsce, powołane w 2021 roku na terenach postoczniowych w Gdańsku. Zobaczysz tam Gdańską Kolekcję Sztuki Współczesnej, skupiającą się na dziełach miejscowych artystów reagujących na wyzwania współczesności. A skoro są tam prace lokalnych artystów, koniecznie się tam wybierz, bo wielu z tych wystaw nie zobaczysz nigdzie indziej w Polsce.

Zwiedzając, zobaczysz szerokie spektrum problemów społecznych, politycznych i kulturowych. Muzeum organizuje również wystawy czasowe i projekty z zakresu designu. NOMUS jest także miejscem spotkań, dialogu i eksperymentu artystycznego. Odważysz się podjąć ten dialog?

Co warto zobaczyć w Nowym Muzeum Sztuki w Gdańsku?

Aktualnie możesz tam zobaczyć wystawę czasową “Gościnności”, prezentującą współczesne refleksje nad relacjami międzyludzkimi i społecznymi. Sprawdź, jakie wystawy będą na ciebie czekać, zanim się tam wybierzesz!

Możesz wybrać się tam wiele razy i za każdym z nich zobaczyć coś zupełnie innego – inne spojrzenie na świat, które wpłynie (mniej lub bardziej znacząco) na twój światopogląd. Wszystko dzięki zmieniającym się wystawom czasowym. 

Jak widzisz, w Polsce mamy różne muzea sztuki współczesnej i nowoczesnej – nie tylko to w Warszawie. Jeśli będziesz wybierał się na wycieczkę do któregoś z tych miast, koniecznie zajrzyj na wystawy. Być może spojrzysz na sztukę inaczej? Kto wie, może nawet odkryjesz nowe hobby (zwiedzanie muzeów) lub zachwycisz się sztuką, która dotąd cię odstraszała? Nie dowiesz się, póki nie przekonasz się na własnej skórze. 

To jak, które muzeum pierwsze?